Ειρήνη Κρυσταλλίδου :Το κλειδί για έναν καλύτερο κόσμο είναι η καλλιέργεια ενσυναίσθησης

 

Ακολούθησε το όνειρο της και αυτό της προσδίδει ένα ξεχωριστό αποτύπωμα.

Ψυχολόγος στο επάγγελμα αλλά με πολύ βαθιές απόψεις η Ειρήνη Κρυσταλλίδου από την Κοζάνη. Η ίδια μιλά στο Πινάκιο για την επιστήμη της αλλά και για τους νέους ανθρώπους που πλήττονται από την ανεργία. Πως επιδρά αυτή στην ψυχολογία τους και τι είναι αυτό που τους κόβει τα φτερά και είναι καθηλωμένοι στην γη.

Συνέντευξη στον Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλο για το Πινάκιο

Στην συνέχεια έκανε λόγο για την επίδραση των κατοικιδίων στην ζωή με τους απίστευτους ρυθμούς που βιώνουμε σε καθημερινή βάση, ενώ για να αλλαχθεί ο κόσμος πρέπει τα παιδιά να ζουν ευτυχισμένα σε αυτόν…

Ειρήνη Κρυσταλλίδου είσαι ψυχολόγος. Τι ήταν αυτό που σε ώθησε να ασχοληθείς με την επιστήμη αυτή;

  «Παρόλο που έρευνες σχετικές με την επιλογή του επαγγέλματος του ψυχολόγου συνδέουν την επιλογή αυτή με κάποιο προσωπικό καταλυτικό γεγονός ψυχολογικής φύσεως, το οποίο ώθησε στην επιλογή του συγκεκριμένου επαγγέλματος, εγώ δεν θα μπορούσα να απαντήσω αναλογιζόμενη ένα συγκεκριμένο γεγονός. Περισσότερο θα έλεγα, είναι η φύση του συγκεκριμένου επαγγέλματος. Είναι από τα λίγα επαγγέλματα που δεν πρέπει να υποδυθείς συγκεκριμένο ρόλο. Απλά αρκεί να είσαι ο εαυτός σου, ο πραγματικός σου εαυτός! Και ξέρεις αυτό πολλές φορές δεν είναι κ τόσο εύκολο».

Πιστεύεις πως η κρίση επιτάσσει την παρουσία σας;

«Καθώς η οικονομική κρίση της εποχής μας συνδέεται και με κρίση αξιών, συναισθήματα όπως  η κατάθλιψη, η μοναξιά και το αίσθημα του ανικανοποίητου είναι εντονότερα. Όλα αυτά σε συνδυασμό με έναν «γρήγορο» τρόπο ζωής που επιβάλλει η καθημερινότητα ώστε να ανταπεξέλθεις στις απαιτήσεις της, δημιουργούν ένα ιδιαίτερα ασφυκτικό περιβάλλον, το οποίο δεν μπορούν να διαχειριστούν όλοι οι άνθρωποι. Εκεί έχουμε ρόλο εμείς, οι επαγγελματίες που εντασσόμαστε στο χώρο της ψυχικής υγείας».

Κάποτε η Μελίνα Μερκούρη είχε πει πως ο Έλληνας δεν χρειάζεται ψυχολόγους για έχει τους φίλους του. Τι έχει αλλάξει από τότε;

«Σίγουρα τις τελευταίες δεκαετίες οι συναισθηματικοί δεσμοί των ανθρώπων στην Ελλάδα έχουν χαλαρώσει και τείνουμε να ακολουθούμε έναν πιο «Δυτικό» τρόπο ζωής όπου οι σχέσεις μας περιορίζονται στο μικροεπίπεδο της οικογένειας. Υπό αυτό το σκεπτικό, οι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι και το υποστηρικτικό δίκτυο περιορισμένο. Βέβαια σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ σε μια εσφαλμένη πεποίθηση που επικρατεί σε μεγάλη μερίδα ανθρώπων. Ο ρόλος  του φίλου είναι πολύ σημαντικός ωστόσο δεν αντικαθιστά τον ρόλο του ψυχολόγου.

Ο ψυχολόγος είναι εκπαιδευμένος να προσφέρει ένα ενσυναισθητικό αυτί και να δείχνει κατανόηση. Έχει την δεξιότητα να μπαίνει στη θέση του θεραπευόμενου, στα παπούτσια του όπως χαρακτηριστικά λέμε, χωρίς όμως να ταυτιστεί μαζί του».

Ο κόσμος το θεωρεί ακόμη στερεότυπο στο να κάτσει στην καρέκλα του ψυχαναλυτή;

«Τα τελευταία χρόνια θα έλεγα ότι παρατηρείται σημαντική κατάρρευση σχετικά με το στερεότυπο του ψυχολόγου. Η κοινωνία είναι περισσότερο ενημερωμένη για το ποιοι άνθρωποι πηγαίνουν σε έναν ψυχολόγο και ότι αυτό δεν συνδέεται με προσωπική αδυναμία. Αντιθέτως θα έλεγα αποτελεί πράξη δύναμης και συνειδητοποίησης να αντιληφθείς ότι αντιμετωπίζεις δυσκολίες και να αποφασίσεις να τις αντιμετωπίσεις».

Ψυχολογώντας τους νέους ανθρώπους, τους ανθρώπους της γενιά σου…ποια είναι η εκτίμηση σου; Έχουν βολευτεί σε μια κατάσταση ή δεν έχουν πεδίο δράσης;

«Εάν προσπαθούσα να αναλύσω την συμπεριφορά που παρουσιάζουν πολλοί νέοι θα χρησιμοποιούσα τον όρο «μαθημένη αβοηθησία», learned Helplessness. Ουσιαστικά  η «μαθημένη αβοηθησία» αποτελεί μία ψυχολογική κατάσταση κατά την οποία ένα όν κάτω από συνθήκες χρόνιας ανημπόριας μαθαίνει να συμπεριφέρεται χωρίς ελπίδα, ακόμη και όταν οι καταστάσεις αυτές έχουν τη ευκαιρία να αλλάξουν ή έχουν αλλάξει. Έτσι λοιπόν, οι νέοι άνθρωποι ουσιαστικά έχουν υιοθετήσει μια παθητική στάση καθώς έχουν βιώσει ότι η αλλαγή των συνθηκών δεν εξαρτάται από αυτούς, νιώθουν δηλαδή ότι δεν έχουν τον έλεγχο και ως συνέπεια αυτής της αίσθησης έχουν παραιτηθεί από το να αντιδράσουν. Κάτω από αυτές τις συνθήκες κρίνεται αναγκαίο συλλογικά ως κοινωνία να αναζητήσουμε έναν μοχλό διαφυγής και κινητοποίησης μας.

Αλήθεια, η ανεργία πως επιδρά σε έναν νέο άνθρωπο; Τι του δημιουργεί σε συναισθηματικό και ψυχικό επίπεδο;

«Η κατάσταση της ανεργίας στους νέους ανθρώπους συνδέεται με αυτό που ανέφερα προηγουμένως, με το αίσθημα της μαθημένης αβοηθησίας. Πιο συγκεκριμένα,  δημιουργεί ένα αίσθημα παθητικότητας, έλλειψης ενδιαφέροντος και ελέγχου. Ενώ η νεότητα της ηλικίας ουσιαστικά αποτελεί πηγή ενέργειας για να δημιουργήσει το άτομο, η ανεργία το καθηλώνει στερώντας του τη δυνατότητα να εξελιχθεί. Όλη αυτή η κατάσταση φυσικά έχει αντίχτυπο στην αυτοεικόνα και αυταξία του ατόμου, η αυτοπεποίθηση του ατόμου καταρρέει και χάνεται το κίνητρο για οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής της κατάστασης. Ταυτόχρονα το άτομο, λόγω της οικονομικής δυσκολίας, απομονώνεται, αποσύρεται από το κοινωνικό σύνολο και συχνά εκδηλώνει συμπτώματα κατάθλιψης».

Τα κατοικίδια και η συνύπαρξη μαζί τους αποτελούν «αγχολυτικό» για το σύγχρονο τρόπο ζωής μας;

«Στο  σύγχρονο τρόπο ζωής όπου όλα γίνονται γρήγορα και προσφέρονται με αντάλλαγμα, η αλληλεπίδραση με τα κατοικίδια ζώα αποτελεί ένα φυσικό «αγχολυτικό» καθώς μειώνει το άγχος και τη διέγερση. Πλήθος ερευνών έχουν αποδείξει ότι τα ζώα έχουν μια κατευναστική επίδραση στον άνθρωπο και οδηγούν στη μείωση της διέγερσης του συμπαθητικού του συστήματος. Χαρακτηριστικό είναι ότι και μόνο το χάιδεμα του σκύλου έχει θεραπευτική διάσταση, καθώς ύστερα από μετρήσεις διαπιστώθηκε ότι μειώνει την αρτηριακή πίεση. Αντίστοιχα, η παρατήρηση ενυδρείου με ψάρια συμβάλλει στη μείωση του άγχους και μάλιστα στο εξωτερικό αυτό χρησιμοποιείται συστηματικά στο πλαίσιο ψυχοθεραπευτικών συνεδριών που στοχεύουν στην διαχείριση του άγχους. Τώρα εάν θέλαμε να ερμηνεύσουμε επιστημονικά αυτά τα ευρήματα, αυτή η ιδέα της αγχολυτικής διάστασης των κατοικιδίων βρίσκει θεωρητική στήριξη στην υπόθεση της βιοφιλίας, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος έχει έμφυτη τάση να παρατηρεί και να προσελκύεται από άλλους ζωντανούς οργανισμούς. Έτσι, το γεγονός ότι νιώθει ήρεμα από την παρουσία των ζώων μπορεί να αποδοθεί σ’ αυτή του την έμφυτη τάση».

Πως εξηγείται ότι τα κατοικίδια έχουν θεραπευτικές ικανότητες στους ανθρώπους που έχουν ειδικές ανάγκες;

«Το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα και εδώ και αρκετά χρόνια στο εξωτερικό ακούμε για θεραπεία με τη βοήθεια ζώων (animal assisted therapy) στο χώρο της Ειδικής Αγωγής. Η παρουσία των ζώων στη διάρκεια θεραπευτικών συνεδριών συμβάλλει στις επίτευξη των θεραπευτικών στόχων και παράλληλα λειτουργεί ως κίνητρο εμπλοκής του ατόμου σε όλη αυτή τη διαδικασία. Στα άτομα με ειδικές ανάγκες έχει αποδειχθεί ότι περισσότερο  αποτελεσματικές είναι οι πολυαισθητηριακές παρεμβάσεις, οι παρεμβάσεις δηλαδή που απαιτούν την εμπλοκή όλων των αισθήσεων με βάση αυτό μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί η AAT είναι τόσο αποτελεσματική. Η AAT αποτελεί κατεξοχήν πολυαισθητηριακή παρέμβαση, εμπλέκει την  αφή, την όραση και  ακοή! Αρκετές υποθέσεις έχουν γίνει για τους λόγους που αρκετά άτομα με ειδικές ανάγκες και συγκεκριμένα  διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού σχετίζονται και αλληλεπιδρούν σε ικανοποιητικό βαθμό με τα σκυλιά. Η  επικρατέστερη άποψη στηρίζει αυτή τη πραγματικότητα στη σκέψη τόσο των σκυλιών όσων και πολλών παιδιών με αυτισμό, που βασίζεται στις αισθήσεις. Είναι κοινά αποδεκτό ότι τα ζώα δεν σκέφτομαι με λέξεις. Τόσο οι αναμνήσεις τους και όσο και οι εμπειρίες περιέχουν λεπτομερείς αισθητηριακές πληροφορίες. Ο κόσμος του σκύλου είναι γεμάτος με εικόνες, μυρωδιές, ήχους. Αυτό ακριβώς το σημείο συνδέει τα άτομα με αυτισμό με τα σκυλιά, τα κοινά στοιχεία στον τρόπο σκέψης τους. Με βάση όλες αυτές τις ερευνητικές πληροφορίες σχεδίασα σε συνεργασία με τον εκπαιδευτή σκύλων Γιώργο Σέγκα και τον κυναθλητικό όμιλο White Ghosts το πρόγραμμα ΠΑΙ.ΖΩ. ένα πρόγραμμα θεραπείας με τη βοήθεια σκύλου για άτομα με ειδικές ανάγκες. Και είμαι στην ευχάριστη θέση να σου πω ότι ξεκίνησε αφιλοκερδώς η εφαρμογή του στο Ε.Ε.Ε.Ε.Κ (Ειδικό Εργαστήριο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης) Κοζάνης όπου εργάζομαι ως ψυχολόγος.

Ισχύει πως κάποιος που κακοποιεί ένα ζώο έχει την προδιάθεση να το ασκήσει βία και σε ανθρώπους;

«Διάφορες επιστημονικές έρευνες ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο ζήτημα κ διαφάνηκε ότι η κακοποίηση των ζώων αποτελεί συσχετιστικό και προβλεπτικό παράγοντα για την εμφάνιση προβλημάτων ψυχικής υγείας και επιθετικότητας στους ανθρώπους Η έκθεση στην κακοποίηση ζώων στη παιδική ηλικία λειτουργεί πολλές φορές επιβαρυντικά στα παιδιά αυξάνοντας τη πιθανότητα ταύτισης και εκδήλωσης παρόμοιας συμπεριφοράς σε ζώα και σε ανθρώπους όσο και εκδήλωσης ψυχολογικών και συμπεριφορικών προβλημάτων στην ενήλικη ζωή τους».

Τέλος, ο Πλιάτσικας σε ένα τραγούδι του έλεγε πως αν θα μπορούσε τον κόσμο να άλλαζε θα ξαναέβαφε γαλάζια την θάλασσα. Εσύ πως σκοπεύεις να αλλάξεις τον κόσμο;

«Ούσα ψυχολόγος, δεν θα μπορούσα να μην χρησιμοποιήσω όρους και αρχές της ψυχολογίας. Καθώς η κοινωνία αποτελεί ένα σύστημα, η αλλαγή ενός μέρους της θα προκαλέσει την σταδιακή αλλαγή όλου του συστήματος. Έτσι λοιπόν θεωρώ ότι πρέπει να στοχεύσουμε σε μικροεπίπεδο ώστε σταδιακά οι αλλαγές να επεκταθούν σε μακροεπίπεδο. Και φυσικά το πρώτο λόγο έχουν τα παιδιά. Έτσι λοιπόν, η προσοχή μου κατευθύνεται στη παιδική ηλικία και στην εφαρμογή παρεμβάσεων οι οποίες κυρίως εστιάζουν στην καλλιέργεια και στη ενίσχυση της ενσυναίσθησης των παιδιών, βασικός προστατευτικός παράγοντας απέναντι στην εκδήλωση βίας προς κάθε ζωντανό οργανισμό. Η καλλιέργεια ενσυναίσθησης και σεβασμού προς τους ανθρώπους όσο και προς όλα τα άλλα ζώα αποτελεί θεμέλιο λίθο για  την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου».