Δελφίνια: Οι φίλοι του Ομήρου σε κίνδυνο

Όταν ένα δελφίνι γεννιέται, συχνά σπρώχνεται προς την επιφάνεια από τη μητέρα του για να πάρει την πρώτη του ανάσα.

Ίσως να οδηγείται από ένστικτο και να συμπεριφέρεται έτσι στο παιδί του και στον άνθρωπο. Πάντως τα σημάδια αυτά οι πρόγονοί μας φαίνεται να μελέτησαν στο έπακρο.
Μια από τις πρώτες ιστορίες με δελφίνια είναι του ΟΜΗΡΟΥ ο «Ύμνος στον Απόλλωνα», στην οποία ο ποιητής περιγράφει πως ο θεός Απόλλων ίδρυσε το ναό στους Δελφούς, αφού γύρισε σχεδόν όλη την Ελλάδα αναζητώντας ένα κατάλληλο μέρος. Τελικά διάλεξε μια μοναχική σπηλιά που φώλιαζε στους πρόποδες του βουνού Παρνασσός, το οποίο φύλαγε o δράκoς Πύθωνας.
Οι πιστοί ερχόντουσαν στο ιερό -το λεγόμενο Πύθο- και παίρνανε τις διδαχές της μητέρας Γης.

Σύμφωνα με τον μύθο, ο Απόλλων, θεός του φωτός της θρησκείας και του πολιτισμού πάλεψε με τον Πύθωνα για να εγκαταστήσει εκεί το ναό του. Αφού τον νίκησε πήρε τη μορφή ενός κοπαδιού δελφινιών και οδήγησε ένα χαμένο πλοίο από την Κρήτη στον Κορινθιακό κόλπο, περίπου έξη μίλια από τον Παρνασσό. Οι ναύτες έκπληκτοι από το ρόλο που έπαιξαν αυτά τα επιβλητικά πλάσματα στη διάσωση τους ορκίστηκαν να υπηρετούν το ναό του Απόλλωνα και το μετονόμασαν σε Δελφούς προς τιμή της μορφής που είχε πάρει.

Το όνομα τους

Η ονομασία προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά δελφίς, το οποίο συνδέεται με το δελφύς(μήτρα). Έτσι, το όνομα του ζώου μπορεί να μεταφραστεί ως «ψάρι με μήτρα». Είναι ζώα κοινωνικά και ζουν κατά αγέλες έως δώδεκα ατόμων. Σε περιοχές όπου αφθονεί η τροφή, μπορεί να ενωθούν πολλές αγέλες και ο συνολικός πληθυσμός της ομάδας να φτάσει τα χίλια άτομα. Τα δελφίνια επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας σφυρίγματα, πλαταγίσματα και άλλους ήχους. Επίσης, χρησιμοποιούν υπέρηχους για ηχοεντοπισμό.

Τα μέλη των ομάδων μπορεί να εναλλάσσονται μεταξύ τους, όμως τα δελφίνια μπορούν να οικοδομήσουν ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς.

Έτσι, θα μείνουν με τα άρρωστα ή τραυματισμένα μέλη της ομάδας, βοηθώντας τα ορισμένες φορές να κολυμπήσουν. Η αλτρουιστική αυτή συμπεριφορά δεν περιορίζεται στο είδος τους. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις δελφινιών που προστατεύουν κολυμβητές από καρχαρίες κάνοντας κύκλους γύρω τους, καθώς και δελφίνια που βοηθούν τις φάλαινες που έχουν εξοκείλει να ξαναβρούν το δρόμο προς τα ανοιχτά.

Με τους Έλληνες

Το δέσιμο των Ελλήνων με το εκπληκτικό θηλαστικό που ζει στις θάλασσες χάνεται στα βάθη των αιώνων, τρανή απόδειξη και η παραπάνω ιστορία που κατέγραψε ο Όμηρος. Τι συμβαίνει όμως σήμερα στις ελληνικές θάλασσες; Κινδυνεύουν σήμερα τα δελφίνια να αφανιστούν; Πως μπορούμε να βοηθήσουμε τους θαλάσσιους φίλους μας; Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά στο Πινάκιο η Μαρία Λιβανού Συνεργάτης Θαλάσσιων Προγραμμάτων WWF Ελλάς η οποία αρχικά ξεκαθαρίζει πως υπάρχουν τέσσερα είδη δελφινιών το Σταχτοδέλφινο, το Ζωνοδέλφινο, το  Ρινοδέλφινο και Κοινό δελφίνι. «Ο όρος δελφίνια είναι παραπλανητικός: οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι ένα ενιαίο είδος. Στην πραγματικότητα, τα διαφορετικά είδη δελφινιών διαφέρουν μεταξύ τους όσο ένας άνθρωπος και ένας χιμπατζής» τονίζει χαρακτηριστικά στο Πινάκιο η κα. Λιβανού και στην συνέχεια αποκαλύπτει το μοναδικό φαινόμενο στον κόσμο που συναντά κανείς στις ελληνικές θάλασσες.

«Οι ελληνικές θάλασσες όμως κρύβουν έναν μοναδικό φαινόμενο! Στον Κορινθιακό συναντάει κανείς τα τρία από τα τέσσερα παραπάνω είδη δελφινιών, δηλαδή σταχτοδέλφινο, ζωνοδέλφινο και κοινό δελφίνι, σε μεικτές κοινωνίες. Στους ωκεανούς αυτό μπορεί να συμβεί μόνο περιστασιακά».

Μοναδικό το κάθε δελφίνι

Το κάθε δελφίνι έχει τη δική του μοναδική ηχητική υπογραφή! Αναπνέουν εκούσια (δηλαδή με τη θέλησή τους) ενώ κοιμούνται με το μισό τους εγκέφαλο αφού ο υπόλοιπος μισός μένει ξύπνιος για να ελέγχει βασικές λειτουργίες.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ  ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝΤΑΙ

Σταχτοδέλφινο

Κατάσταση είδους: Τρωτό (Όταν ένα είδος χαρακτηρίζεται τρωτό σημαίνει ότι  αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο μεσοπρόθεσμο μέλλον)

Στον Κορινθιακό έχει απομείνει μόνο ένα δελφίνι αυτή τη στογμή.

Το σταχτοδέλφινο, το πιο μεγαλόσωμο απ’ όλα τα δελφίνια (το μέγιστο ολικό του μήκος στην Ελλάδα μπορεί να φτάσει και τα 3,30 μ.). Γεννιέται γκρι αλλά μεγαλώνοντας αποκτάει γρατζουνιές στο κορμί του από τις αψιμαχίες με άλλα δελφίνια οπότε καταλήγει άσπρο. Όσες περισσότερες όμως γραντζουνιές έχει ένα ζώο τόσο καλύτερα αφού θεωρούνται «δείκτης ποιότητας». Το συναντάμε στο Μυρτώο Πέλαγος, στη Χαλκιδική, στις Βόρειες Σποράδες, στη θάλασσα των Κυθήρων και στη ΝΔ Κρήτη.

Κυριότερες απειλές: Παρεμπίπτουσα αλιεία με παραγάδια. Πλαστικά απορρίμματα.

Ρινοδέλφινο

Κατάσταση είδους: Τρωτό (Όταν ένα είδος χαρακτηρίζεται τρωτό σημαίνει ότι  αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο μεσοπρόθεσμο μέλλον) .

Το ρινοδέλφινο είναι το δεύτερο μεγαλύτερο δελφίνι μετά το σταχτοδέλφινο. Είναι το δελφίνι που συναντάει κανείς περισσότερο στις παράκτιες περιοχές. Αναπτύσσει ταχύτητες που ξεπερνούν τα 30 χλμ/ώρα. Κάνει απίστευτα άλματα που μπορούν να φτάσουν τα 8 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Στον Αμβρακικό ζει ένας απομονωμένος πληθυσμός που κινδυνεύει με εξαφάνιση. Έρευνες στον συγκεκριμένο πληθυσμό έδειξαν ότι τα ρινοδέλφινα, αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο στον ξαφνικό σε σχέση με τον αναμενόμενο θάνατο ενός μέλους της κοινωνίας τους,  όπως ακριβώς και οι άνθρωποι. Κυριότερες απειλές: Μείωση τροφής, απευθείας θανάτωση, παρεμπίπτουσα  αλιεία με παραδοσιακά μέσα, θόρυβος.

 Ζωνοδέλφινο

Κατάσταση είδους: Τρωτό (Όταν ένα είδος χαρακτηρίζεται τρωτό σημαίνει ότι  αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο μεσοπρόθεσμο μέλλον)

Στον Κορινθιακό ζουν τα μικρότερα ζωνοδέλφινα του κόσμου τα οποία είναι και απολύτως απομονωμένα. Είναι το πιο συχνά απαντόμενο δελφίνι. Καταδύεται μέχρι τα 200 μ. αλλά μπορεί να φτάσει και σε μεγαλύτερα βάθη. Η μέγιστη ταχύτητα που μπορεί να αναπτύξει είναι τα 60 χλμ/ώρα. Έχει μια χαρακτηριστική μαύρη γραμμή («ζώνη» οπότε και το όνομα) που ξεκινάει από το μάτι και καταλήγει στην γενετική περιοχή. Κυριότερες απειλές: Χημική ρύπανση, εκούσια θανάτωση και εμπλοκή σε πελαγικά παρασυρόμενα αφρόδιχτα.

Κοινό δελφίνι

Κατάσταση είδους: Κινδυνεύον (Όταν ένα είδος θεωρείται κινδυνεύον σημαίνει ότι το είδος αντιμετωπίζει πολύ υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο φυσικό του περιβάλλον στο άμεσο μέλλον) .Κινδυνεύει άμεσα με εξαφάνιση δεδομένου ότι κάποτε ήταν το πιο…κοινό δελφίνι στην Ελλάδα όμως τα τελευταία χρόνια ο ελληνικός πληθυσμός έχει υποστεί σημαντική μείωση. Έχει τον πιο σύνθετο και εντυπωσιακό χρωματισμό σώματος από όλα τα δελφίνια και το πιο υδροδυναμικό σχήμα αφού αναπτύσσει ταχύτητες που μπορούν να φτάσουν τα 65χλμ/ώρα, όταν το ανθρώπινο παγκόσμιο ρεκόρ στα 100μέτρα στίβου είναι τα 36,7χλμ/ώρα.

 Κυριότερες απειλές: Απευθείας θανάτωση. Παρεμπίπτουσα αλιεία με παραδοσιακά μέσα.

Μοιραζόμαστε το ίδιο σπίτι, ας μάθουμε να ζούμε μαζί!

Τέλος η κα. Λιβανού υπογραμμίζει πως μπορούμε να βοηθήσουμε ως προς την διάσωση των δελφινιών και άλλων θηλαστικών που απειλούνται υπό εξαφάνιση.

Συγκεκριμένα αναφέρει, «Η ευρωπαϊκή εκστρατεία «Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε» που υλοποιούν η ΜOm, το WWF Ελλάς, το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Tethys Research Intitute είναι η πρώτη ενημερωτική και συμμετοχική εκστρατεία για τα 9 μόνιμα και 5 περιστασιακά θαλάσσια θηλαστικά που ζουν στις ελληνικές θάλασσες. Δελφίνια, φάλαινες, φώκιες είναι άρρηκτα συνδεδεμένα ζώα με την ελληνική κουλτούρα όμως 4 στους 5 Έλληνες δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή τους.

Αποτελούν δείκτες υγείας του θαλάσσιου περιβάλλοντος ενώ τα περισσότερα κινδυνεύουν με εξαφάνιση κυρίως εξαιτίας ανθρωπογενών απειλών.

 Το Θάλασσα, έχει ως στόχο να ενημερώσει το ευρύ κοινό για όλα τα παραπάνω αλλά και να παρέχει κάποιες απλές συμβουλές για το τι μπορεί να κάνει ο καθένας από μας για την προστασία τους. Μοιραζόμαστε το ίδιο σπίτι, ας μάθουμε να ζούμε μαζί!»