Bullying: Όταν τα τελευταία θρανία επιβάλουν το νόμο της βίας

Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου

Φάκελος σχολικού εκφοβισμού, μια πραγματικότητα που σκιάζει τα ελληνικά σχολειά και τείνει να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Προϊόν της κρίσης ή μήπως ένα φαινόμενο το οποίο δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ από γονείς και εκπαιδευτικούς για τι στο άκουσμα του και μόνο προκαλεί τρόμο;

Ό,τι και αν είναι τα παιδιά μας είναι έρμαια της βίας, μιας μορφής της πολύ άγριας που δεν έχει επιστροφή πολλές φορές αφού πίσω από τα βαθιές πληγές στο σώμα, αυτές της ψυχής δεν επουλώνονται ποτέ.

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Χαμόγελο του Παιδιού παρουσίασαν δράσεις και πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του bullying, αλλά και μια έρευνα η οποία έλαβε χώρα σε 6 ευρωπαϊκές πόλεις. Τα αποτελέσματα και οι αριθμοί δείχνουν μια μάστιγα που δύσκολα αντιμετωπίζεται.

Ένα στα τρία Ελληνόπουλα θύμα σχολικού εκφοβισμού

Στην Ελλάδα η πραγματικότητα όταν κλείνουν οι πόρτες του σχολείου είναι ζοφερή. Το κουδούνι που στα αυτιά γενεών και γενεών ήταν ο πιο ανακουφιστικός ήχος όταν σήμανε για διάλλειμα, τώρα πια φαντάζει με την αρχή του εφιάλτη.

Σύμφωνα με την έρευνα του Χαμόγελου του Παιδιού το 32% των μαθητών δήλωσαν θύματα του bullying. Δηλαδή ένας στους τρεις μαθητές έχει  υποστεί βία εντός του σχολικού περιβάλλοντος του. Από το ποσοστό αυτό το 45.9% δηλώνει ότι το έχουν χτυπήσει.


 

Δεν είναι αρκετές οι ενέργειες

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με το Χαμόγελο του Παιδιού, προσανατολίζεται στο να θεσπίσει ευρωπαϊκή μέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού. Είναι όμως αυτό αρκετό; Και πέρα από τις έρευνες και τις μελέτες και τις όποιες κινήσεις η κατάσταση θα βελτιωθεί, ή θα σταθούμε πάλι στη χαρτούρα με την ψευδαίσθηση ότι κάτι κάναμε;

Ο πρόεδρος του Χαμόγελου, απατώντας στο Πινάκιο στην συνέντευξη Τύπου, τόνισε πως σε καμία περίπτωση δεν είναι αισιόδοξος για τα αποτελέσματα των ενεργειών αφού «ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη», είπε χαρακτηριστικά δείχνοντας έμμεσα το κράτος για την έλλειψη κοινωνικής πολιτικής. Στην συνέχεια όμως το Πινάκιο επίμεινε και τον ρώτησε αν το Υπουργείο Παιδείας και η Πολιτεία στέκεται δίπλα σε αυτή την κίνηση του (σ.σ Χαμόγελου του Παιδιού), η οποία έχει ευρωπαϊκό αντίκρισμα, ο κ. Γιαννόπουλος υπογράμμισε πως το κράτος είναι ο μεγάλος απών.

Γιαννόπουλος: «Έχουν θυμώσει πολύ οι έφηβοι»

«Έχουν θυμώσει πολύ οι έφηβοι με εμάς τους μεγάλους και πρέπει να καταλαγιάσουμε την οργή τους, να κρατήσουμε τα παιδιά ζωντανά και σωματικά και ψυχικά» είπε μεταξύ άλλων ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού», στην κοινή συνέντευξη Τύπου του Οργανισμού με την αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα για την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού.

Η ταυτότητα της έρευνας

Κατά τη συνέντευξη παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας «Ευρωπαϊκή καμπάνια κατά του σχολικού εκφοβισμού», η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη πανευρωπαϊκή έρευνα, καθώς συμμετείχαν 16.227 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από πέντε χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία και Βουλγαρία).

Οι ερωτηθέντες γνωρίζουν τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός, δηλαδή η άσκηση σωματικής ή λεκτικής βίας, η παρενόχληση ή ο αποκλεισμός των μαθητών και δεν τον συγχέουν με το απλό πείραγμα. Στην συντριπτική τους πλειονότητα οι μαθητές έχουν διάθεση να ενημερωθούν για να εξαλειφθούν τα περιστατικά εκφοβισμού.

«Πρέπει να υπάρχει κοινή στρατηγική, να αντιληφθούμε το σχολείο σαν ολότητα. Οι καθηγητές, οι μαθητές, οι γονείς, να αντιμετωπίσουμε διαδραστικά τα φαινόμενα της σχολικής βίας» υπογράμμισε ο κ. Γιαννόπουλος και πρόσθεσε, ότι η φτώχεια και η ανέχεια γεννούν τη βία, κάτι που το βιώνουν τα παιδιά όλης της χώρας και στο σπίτι τους και το μεταφέρουν στο σχολικό περιβάλλον.

Σκιαγραφώντας το  bullying

Στην συνέχεια σας παραθέτουμε ένα κομμάτι από την Άλμα Υγείας της ΈΔΡΑΣ, μια παλιότερη συνέντευξη του Παιδοψυχιάτρου Γιάννη Κουτσανδρέα, έναν από τους πλέον ειδικούς στην Ελλάδα που μπορεί να σκιαγραφήσει το φαινόμενο του bullying.

Τι είναι το φαινόμενο του bullying; 

«Πράξεις ηθελημένης και συνειδητής επιθετικότητας, ασκούμενη με τρόπο συνεχή και οργανωμένο από ένα η περισσότερα άτομα σε βάρος ενός η περισσοτέρων ατόμων.

Όπως και οι άλλες μορφές βίας και επιθετικότητας, το bullying προκαλεί ζημιές σε πρόσωπα και σε πράγματα , αλλά σε αντίθεση με αυτές που μπορεί να είναι τυχαίες και περιστασιακές , το bullying, είναι πάντα μορφή βίας που ασκείται συνειδητά και συστηματικά εναντίον συγκεκριμένου ατόμου η ατόμων.

Παρατηρείται μέσα σε ομάδες η απομονωμένα ,κυρίως παιδιών σε σχολεία, οπού ένα η περισσότερα παιδιά «δυνατά» παίρνουν τον ρολό του θύτη και κάποιο ή κάποια αλλά «αδύναμα», αυτόν του θύματος». 

Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι η θυματοποίηση ενός παιδιού, αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν bullying, έχει διάφορες μορφές; 

Ξεχωρίζουμε την  άσκηση φυσικής βίας ( μπουνιές, κλωτσιές, αρπαγή υλικών),

Λεκτικής βίας (απειλές, προσβολές ,κοροϊδίες ) και  ψυχολογικής βίας ( απομόνωση, αποκλεισμός, διασπορά κακόβουλων σχολίων και  χαρακτηρισμών.)

Πόσο συχνό  είναι το φαινόμενο του bullying στην Ελλάδα και ποιοι «πρωταγωνιστούν», είτε ως θύτες είτε ως θύματα;

Έχει παρατηρηθεί  ότι το ένα τρίτο των παιδιών  με διάγνωση ΔΕΠΥ (Διαταραχή ελλειμματικής  προσοχης –υπερκινητικοτητας) εμπλέκεται σε συμπεριφορές μπουλινγκ από την πλευρά του θύτη. Τα παιδιά αυτά χαρακτηρίζονται από έλλειψη αυτοελέγχου . 

Γενικότερα  όμως τα κύρια χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του θύτη είναι τα εξής. 

«Επιθετικότητα όχι μονό απέναντι σε συνομηλίκους αλλά και στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς.

Τάσεις ελέγχου και παρορμητικοτητας.

Καταστρατήγηση κανόνων και ορίων.

Αντικοινωνική συμπεριφορά και μειωμένη ανοχή  στη ματαίωση.

Φαινομενικά επιδεικνύουν σιγουριά και ασφάλεια.

Καλές αθλητικές  επιδόσεις ,αλλά φθίνουσες επιδόσεις στην παρακολούθηση και απόδοση των μαθημάτων.

Μέχρι την ηλικία των 25 χρονών ,το ένα τέταρτο των θυτών έχει καταδικαστεί για πράξεις βίας και είναι χρήστες ουσιών». 

Χαρακτηριστικά  της συμπεριφοράς του θύματος. 

«Άγχος, φόβος, ανασφάλεια, πραότητα.

Κακή αυτοεικονα.

Αντιδρώντας κλείνοντας στον εαυτό τους η κλαίνε.

Τάσεις υποταγής.

Ανασφάλεια για  το σώμα τους και τη δύναμη τους.

Δυσκολία στο  να ενσωματωθούν στην ομάδα.

Η σχολική απόδοση  ποικίλει  και τείνει να χειροτερεύει στο γυμνάσιο και στο λύκειο. 

Υπάρχει και  ένα άλλο είδος θύματος με τα ακολουθά χαρακτηριστικά. 

Το « προκλητικό»  θύμα που η συμπεριφορά του  χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό  άγχους ,επιθετικότητας, ανησυχίας  και υπερκινητικότητας.

Εύκολα προκαλούν  και τους ενηλίκους με την αντιδραστικότητα τους.

Επιτίθενται και τα ιδία σε όσα παιδιά θεωρούν «του χεριού τους».

Έχουν τάσεις κατάθλιψης. 

Σε όλες όμως τις περιπτώσεις,τα θύματα παρουσιάζονται από τη παιδική τους ηλικία επιφυλακτικά και «ευαίσθητα».Αντίθετε από τους θύτες, κινδυνεύουν πολύ λιγότερο από τον μέσο ορό να καταδικαστούν σαν ενήλικες για πράξεις εγκληματικότητας».  

         

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε εάν ένα παιδί  πέφτει συχνά θύμα εκφοβισμού; 

«Δεν είναι πάντα  εύκολο να γίνει άμεσα αντιληπτό. Αν το παιδί έχει υποστεί σωματική βία είναι προφανές ότι αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει. Σε άλλες περιπτώσεις από περιγραφές και μαρτυρίες συνομηλίκων και εκπαιδευτικών η και του ιδίου του παιδιού. Μπορεί όμως να υπάρχουν και περιπτώσεις μπουλινγκ που διαρκούν στον χρόνο χωρίς να γίνονται άμεσα αντιληπτές, μέσα από ένα είδος συνωμοτικής σχέσης ειδικότερα μεταξύ μεγαλύτερων παιδιών».

Αντιστοίχως, πώς  μπορούμε να καταλάβουμε εάν ένα  παιδί λειτουργεί ως θύτης, εκφοβίζοντας άλλα παιδιά;  
«Συνήθως γίνεται εύκολα αντιληπτό αν ληφθούν υπ’οψιν τα στοιχειά της προσωπικότητας του παιδιού που αναφερθήκαν προηγούμεναι τόσο από τους γονείς όσο και από τους εκπαιδευτικούς, ενδεχομένως σε μικρότερη διάσταση από τη πραγματική η και πολλές φορές  με τρόπο υποβαθμισμένο ,όπως π.χ .χρησιμοποιώντας την έκφραση…έλα μωρέ παιδιά είναι».

Πώς μπορεί να ελεγχθεί το φαινόμενο του «μπούλινγκ» σε κεντρικό επίπεδο, αν όχι από την ίδιες τις οικογένειες των μαθητών; 

«Η οικογένεια είναι ο πρώτος θεσμός που διαμορφώνει και αναπτύσσει τις σχέσεις και τις εικόνες του παιδιού με τον έξω κόσμο. Λειτουργεί επομένως καταλυτικά στη δομή της προσωπικότητας όχι μονό από τα πρώτα χρονιά της ζωής του παιδιού, αλλά ακόμα πιο νωρίς όταν αρχίζει να σχηματίζεται σαν σκέψη στο μυαλό του πατερά και της μητέρας. Η σταθερή φροντίδα και η προσοχή στην ανάπτυξη του παιδιού, το βαθύ και ουσιαστικό ενδιαφέρον στη γνωριμία με το παιδί που αποκτάται μέσα από την συναισθηματική προσέγγιση μαζί του, να γνωρίζει ο γονιός πως νιώθει το παιδί και να το βοηθά να εκφράζει τα συναισθήματα του και να αποδέχεται ο γονιός την διαφορετική προσωπικότητα του παιδιού του, χωρίς στείρες αναφορές στην συμπεριφορά του, αποτελούν τις βάσεις για μια γόνιμη και σταθερή επικοινωνία και στο μέλλον. Η καλή συνεργασία των γονιών και των εκπαιδευτικών σε ένα σχολείο με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού και βασισμένη σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που τοποθετεί στο επίκεντρο τον άνθρωπο ,με αποφασιστικότητα και ειλικρίνεια, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις που λειτουργούν προληπτικά στη διασφάλιση ενός

ουσιαστικού αποτελέσματος».

 Το bullying  είναι μια νέα τάση που καθρεφτίζει  ένα κομμάτι της κοινωνίας  μας;

«Το φαινόμενο του bullying σίγουρα δεν είναι καινούργιο αν και προσλαμβάνει συνεχώς ανησυχητικές διαστάσεις.

Ο «Μπούλης», είναι  το χαρακτηριστικό παράδειγμα-υποψήφιο και «ιδανικό» θύμα που θα «κινητοποιήσει»  τους θύτες εναντίον του.

Για να αντιμετωπισθεί το μπουλινγκ , θα πρέπει καταρχάς να φανεί η κοινωνική του διάσταση καθώς και η γύμνια η ανικανότητα μιας κοινωνικής ομάδας να υποστηρίξει επαρκώς όλα τα μέλη της.

Αυτή η κοινωνική  ομάδα θα μπορούσε να αντιπροσωπεύεται από ένα κράτος, το εκπαιδευτικό σύστημα και το σχολείο και σίγουρα την οικογένεια.

Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαιτέρα η σημασία που αποκτούν στις σχέσεις αυτών των κοινωνικών ομάδων οι έννοιες της ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και της ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ μεταξύ τους.

Μιας και στο  φαινόμενο του μπουλινγκ δεν υπάρχουν τελικά θύματα και θύτες, παρά μονό βαθειά τραυματισμένες παιδικές ψυχές». 

Πινάκιο (pinakio.blogspot.gr) bullying Καρβούνης από Pinakio
Πινάκιο (pinakio.blogspot.gr) bullying... από Pinakio