«Ιεροί» κραδασμοί με γεωπολιτικές…βλέψεις

Το έντονο παρασκήνιο πίσω από την Τρικυμία

Αναλυτές μιλούν στο Καρφί για την επόμενη ημέρα αλλά και το παιχνίδι των μεγάλων παιχτών στην περιοχή

Το «κύμα» του Πατριαρχείου της Μόσχας δεν αιφνιδίασε το Φανάρι

Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου

Κανένας αιφνιδιασμός δεν επήλθε στις τάξεις αυτών που γνωρίζουν τα θέματα της Εκκλησίας και της Ορθοδοξίας από την στάση του Πατριαρχείου της Μόσχας  να διακόψει πλήρως την κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Μάλιστα το «Καρφί» είναι σε θέση να  γνωρίζει από κύκλους του Φαναριού πως ήταν μια κίνηση αναμενόμενη από τους Ρώσους.

Υπενθυμίζεται πως στο Μινσκ  της Λευκορωσίας όπου συνεδρίασε η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Εκκλησίας, πρώτη φορά μετά και την επίσημη ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου ότι θα προχωρήσει στη χορήγηση αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Η Ρωσική Εκκλησία αποφάσισε, τελικά, να διακοπεί κάθε κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Είχε προηγηθεί, στα μέσα Σεπτεμβρίου, η απόφαση της Ρωσικής Εκκλησίας να σταματήσει ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος να συλλειτουργεί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, όπως και οι μητροπολίτες των δύο πλευρών. Με τη συγκεκριμένη απόφαση δεν θα συλλειτουργούν ιερείς της Ρωσικής Εκκλησίας με ιερείς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ ούτε οι πιστοί της θα μπορούν να εκκλησιάζονται σε ναούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, «μέχρι την άρση των αντικανονικών αποφάσεων που πήρε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως», όπως ανέφερε το Πατριαρχείο της Μόσχας.

Το θέμα έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα "Καρφί" στις 20 Οκτωβρίου

Οι άξονες της τρικυμίας

Σίγουρα οι άξονες της εξέλιξης δεν είναι μόνο θρησκευτικοί αλλά γεωπολιτικοί οι οποίοι μάλιστα εμπεριέχουν αρκετές δόσεις παρασκηνίου.  

Ενδεικτικά πριν από καιρό ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έθεσε το θέμα  πρόσφατα στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, λέγοντας ότι οι αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου θα επηρεάσουν τη ζωή των πιστών της Ρωσικής Εκκλησίας στην Ουκρανία.

Η δήλωση αυτή είχε προοιωνίσει την εξέλιξη που επακολούθησε.

Σε αυτό το πλαίσιο ειδικοί αναλυτές μιλούν στο «Καρφί» και εξηγούν αφορμές και αιτίες των διακοπών των σχέσεων της Ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος, Διεθνολόγος-Στρατηγικός Αναλυτής-Ειδικός σε θέματα παγκόσμιας ασφάλειας:  Οι  ευρύτερες επιπτώσεις

Ο Διεθνολόγος-Στρατηγικός Αναλυτής-Ειδικός σε θέματα παγκόσμιας ασφάλειας Δρ. Αθανάσιος Δρούγος μιλά για το όραμα της ρωσικής πλευράς που δεν είναι άλλο από το να αποτελέσει την «3^η Ρώμη», ενώ ταυτόχρονα έκανε λόγο για τεράστια συμφέροντα των μεγάλων παγκόσμιων παιχτών στην περιοχή. Συγκεκριμένα λέει,

«Οι δραματικές εξελίξεις στην επί μήνες αντιπαράθεση του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο Μόσχας αναφορικά με την πρόθεση-απόφαση του πρώτου να παραχωρήσει και αποδεχθεί το Αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Εκκλησίας και συνεπώς την απόσχιση της από τον ασφυκτικό έλεγχό της από  Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών, πέραν των αποκλειστικά θρησκευτικών προεκτάσεων , έχει και βαθύτατες γεωπολιτικές ως και άλλες επιπτώσεις 

Η περίπτωση του Κιέβου  και ειδικότερα ο αγώνας για να απεγκλωβιστεί από την Μόσχα και τον έλεγχο του Πούτιν , ενός μεγάλου μέρους των Ορθοδόξων της Ουκρανίας επιφέρει νέα δεδομένα στην Ανατολική Ευρώπη και στον γεωχώρο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, ενώ παράλληλα βαθαίνει την ήδη ψυχροπολεμική αντιπαράθεση της Μόσχας με το Κίεβο, που έχει σημαδευτεί από την εκ μέρους του Πούτιν παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, και τις πολεμικές ως και υβριδικές ενέργειες του Ρωσικού καθεστώτος στις ανατολικές επαρχίες Ντόνετσκ και Λούκανσκ της Ουκρανίας. Άλλωστε οι δύο προεξέχοντες της Ουκρανικής Εκκλησίας κκ Φιλάρετος και Μακάριος επεδίωκαν εδώ και καιρό την απαγκίστρωση από τον Ρωσικό παράγοντα, που ήταν πάντοτε πιεστικός επί διαδοχικών Πατριαρχών,αλλά πιο πολύ επί των δύο τελευταίων Αλέξιου και Κύριλλου  είτε απευθείας ή  μέσω του εκλεκτού τους Ονούφριου στην Ουκρανική πρωτεύουσα. Υπόψη οι ορθόδοξοι στην Ουκρανία αριθμούν πολλά εκατομμύρια, ειδικά στα Κεντρικά και Ανατολικά  της χώρας ενώ στα δυτικά τμήματα της είναι αρκετά ισχυρό το Καθολικό στοιχείο. Συνεπώς από πλευράς εκκλησιαστικής και αριθμητικής η Μόσχα χάνει λίαν υπολογίσιμη επιρροή.

Η προ χρόνων περίπτωση της μικρής Εσθονίας και της τότε απόσχισης της Εκκλησίας  από την Μόσχα δεν ήταν τίποτα συγκριτικά με την περίπτωση της Ουκρανίας.

Η απόσχιση των δύο Ουκρανικών Εκκλησιών από την Μόσχα υποστηρίζονταν και υποστηρίζεται  έντονα από τον Δυτικό παράγοντα και ειδικά από τους Αμερικανούς που έχουν πολυδιάστατα συμφέροντα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο( το Κίεβο επισκέφθηκε πρόσφατα  ο ειδικός πρέσβης των ΗΠΑ για τις διεθνείς θρησκευτικές υποθέσεις Σάμουελ Μπράντμπεικ, ενώ για το Οικουμανικό Πτριαρχείο έχουνε εκφράσει την έντονη υποστήριξη τους ο πρώην Αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν , ο πρώην υπ. εξ Τζων Κέρι, αλλά και στο παρελθόν ο αείμνηστος Γερουσιαστής Τζων Μακέιν ως και πολλοί άλλοι).

Ασφαλώς η εντονότατη κρίση που ξέσπασε αμέσως μετά τις πρόσφατες  Συνόδους του Οικουμενικού Πατριαρχείου , καθώς και των φιλορωσικών εκκλησιών στο Μινσκ της Λευκορωσίας , δεν αποκλείει να δούμε εκφράσεις ακραίων τάσεων(πχ καταλήψεις Εκκλησιών κα), γιατί ειδικά στην Ουκρανία η δράση των Ρώσων αποσχιστών στο Ντονμπάς και οι επιχειρήσεις του Ουκρανικού στρατού έχουνε προκαλέσει χιλιάδες θύματα από το 2014  καθώς και μίσος στο εσωτερικό της χώρας.

Ποιες (ακόμη)  Μητροπόλεις επιδιώκουν το Αυτοκέφαλο

Ασφαλώς σε ευρύτερο πλαίσιο η σφοδρότατη διένεξη ανάμεσα σε Κωνσταντινούπολη και Μόσχα (που πάντοτε επιθυμούσε να  καταστεί η Τρίτη Ρώμη σε επιδίωξη των Τσαρικών, και άλλων Ρωσικών διαχρονικών συμφερόντων), έχει επιπτώσεις στις επόμενες κινήσεις άλλων Μητροπόλεων που επιδιώκουν το Αυτοκέφαλο, όπως είναι της Μολδαβίας, του Μαυροβουνίου ,αλλά και της αποσχιστικής των Σκοπίων-Οχρίδας της FYROM.

Οι δύσκολες…θέσεις

Σε δύσκολη θέση βρίσκονται το Πατριαρχείο Σερβίας (ο Πατριάρχης Ειρηναίος έχει ταχθεί  πιο πολύ υπέρ της Μόσχας), τα Πατριαρχεία Βουλγαρίας και Ρουμανίας(με το πρώτο να έχει διασπαστεί και στο δεύτερο ο Πατριάρχης Δανιήλ να είναι πιο κοντά στον Οικουμενικό Πατριάρχη), ενώ προβλήματα θα εμφανιστούν και στην Εκκλησία της χώρας μας γιατί αρκετοί παράγοντές της βλέπουν θετικά την Μόσχα(συν διάφορα επιχειρηματικά,πολιτικά και δημοσιογραφικά συμφέροντα), ενώ υπάρχουν μοναστήρια που υποστηρίζονται από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία(ειδικά στην Βόρειο Ελλάδα).Την ίδια στιγμή ανάμεσα στις Ιερές Μονές του Αγίου Όρους είναι η Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος(Ρωσικό Μοναστήρι), που είναι βέβαιο ότι θα βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα, ενώ με την υποστήριξη της Μόσχας έχει ποικιλοτρόπως αναβαθμιστεί τελευταία και πριν δύο χρόνια γιόρτασε την χιλιετία παρουσίας της στο Άθω.

Οι επόμενες «συνέπειες»

Συνεπώς έχουμε να δούμε πολλά κεφάλαια ακόμα στο συγκεκριμένο «σχίσμα» που έχει τις δικές του γεωπολιτικές και διευρυμένες παραμέτρους και επιπτώσεις. Όμως εδώ οι γεωπολιτικοί και άλλοι παράγοντες είναι πιο ισχυροί και τα εκατέρωθεν συμφέροντα τεράστια.

Η Δύση θεωρεί την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, ως βραχίονα της φιλόδοξης εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν και άρα η διένεξη χαρακτηρίζεται από βαθύτατο χάσμα .Μπορεί να μην είναι το Σχίσμα του 1054 ανάμεσα σε Δυτική και Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά η εν εξελίξει αντιπαράθεση είναι ιδιαίτερα σοβαρή και απρόβλεπτη».

Αντωνία Δήμου, Επικεφαλής Τομέα Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας και Εταίρος στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής (CMED) στο UCLA, ΗΠΑ: Θρησκευτική και γεωπολιτική διάσταση

Την δική της οπτική γωνία παραθέτει στο «Καρφί» η Επικεφαλής Τομέα Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας και Εταίρος στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής (CMED) στο UCLA Αντωνία Δήμου η οποία επισημαίνει πως η κρίση στις σχέσεις της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν θα πρέπει να αποτιμηθεί αποσπασματικά.

Ειδικότερα λέει,

«H διακοπή των σχέσεων της Ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία. Είχε προηγηθεί η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να αποδεχθεί το αίτημα της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για αναγνώριση του αυτοκέφαλου αυτής αναιρώντας απόφαση του 17ου αιώνα σύμφωνα με την οποία η Μητρόπολη του Κιέβου υπόκειται στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας. Η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου εμπεριέχει θρησκευτική και γεωπολιτική διάσταση. Η θρησκευτική διάσταση συμπυκνώνεται εν πολλοίς στην οδηγία για τη μη συμμετοχή των ορθοδόξων Ρώσων θρησκευόμενων στο σύνολο των μυστηρίων που τελούνται σε εκκλησίες υπό τη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η εφαρμογή της οδηγίας ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη καθώς ο 28ος κανόνας της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου που συγκλήθηκε στη Χαλκηδόνα το 451 μ.Χ. απένειμε στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ίσα πρεσβεία τιμής και προνόμια προς τα του Ρώμης. Η απόφαση επομένως του Οικουμενικού Πατριαρχείου επιβεβαιώνει στο σύνολο των υφιστάμενων Πατριαρχείων και Εκκλησιών ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης είναι ένας, πρώτος μεταξύ ίσων, ακυρώνοντας εμπράκτως την όποια αμφισβήτηση του Φαναρίου από την Μόσχα.

Η γεωπολιτική διάσταση συνδέεται άμεσα με το ζήτημα της Ουκρανίας. Το αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Πατριαρχείο Κίεβου), η οποία σημειωτέον θεωρείται σχισματική από το Πατριαρχείο Μόσχας, εκλαμβάνεται ως πράξη αφενός καθαρής υποστήριξης των αντιρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία και αφετέρου περαιτέρω συρρίκνωσης του Πατριαρχείου Μόσχας καθώς αυτό έχει απωλέσει εκκλησίες όπως της Εσθονίας και της Φιλανδίας που επίσης αιτήθηκαν και έλαβαν το αυτοκέφαλο. Η πολιτική στήριξη του αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από τον Ουκρανό Πρόεδρο και το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποδεικνύουν το ειδικό βάρος της απόφασης του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης σε γεωπολιτικό επίπεδο.  Και τούτο διότι η απόδοση του αυτοκέφαλου στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία μεταφράζεται αυτόματα σε αναγνώριση ότι αυτή λειτουργεί εντός ενός ανεξάρτητου κράτους εν προκειμένω της Ουκρανίας αίροντας με αυτό τον τρόπο την προηγούμενη εξάρτηση της από το Πατριαρχείο ενός τρίτου κράτους δηλαδή της Ρωσίας.

Σε κάθε περίπτωση, η κρίση στις σχέσεις της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν θα πρέπει να αποτιμηθεί αποσπασματικά. Είναι σαφές ότι αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου παιγνίου που εκτυλίσσεται με σκοπό την εμπέδωση κυριαρχίας των μεγάλων χωρών, δηλαδή των ΗΠΑ και της Ρωσίας, στην Ουκρανία καθώς και σε περιοχές υψίστης γεωπολιτικής σπουδαιότητας, όπως τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή».

Δεν είναι Σχίσμα αλλά μεγάλη τρικυμία

Επειδή γράφτηκε έντονα και ειπώθηκε ότι επρόκειτο για Σχίσμα, το «Καρφί» σας αναλύει γιατί είναι αδόκιμος ο συγκεκριμένος όρος. 

Η απόφαση πάντως δεν μπορεί να θεωρηθεί σχίσμα στην Ορθοδοξία, καθώς δεν υπάρχει κάποια δογματική διαφορά μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Από την άλλη όμως, θα προκληθούν κραδασμοί στις σχέσεις των Ορθόδοξων Εκκλησιών. Το σύνολο της Ορθοδοξίας συγκροτούν 14 Πατριαρχεία και Αυτοκέφαλες Εκκλησίες: Οικουμενικό, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων, Ρωσίας, Ρουμανίας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας, Κύπρου, Ελλάδος, Αλβανίας, Πολωνίας, Τσεχίας και Σλοβακίας. Όταν θα εκλεγεί επικεφαλής της νέας Ουκρανικής Εκκλησίας και θα κληθεί να παραλάβει από το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον Τόμο Αυτοκεφαλίας (την ιδρυτική διακήρυξη της Εκκλησίας), τα υπόλοιπα 12 Πατριαρχεία και Εκκλησίες –πλην του Οικουμενικού και της Μόσχας– θα κληθούν να αποδεχθούν τη νέα Εκκλησία.