Φάκελος: Σχολικός Εκφοβισμός (Bullying)

Από τον Στέφανο Γκοκόρνα*

Η παρενόχληση των μαθητών, ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς bullying (νταηλίκι) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο σχολικός εκφοβισμός αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Μπορεί να πάρει τη μορφή λεκτικού εκφοβισμού (π.χ. κοροϊδία), κοινωνικού εκφοβισμού (π.χ. απομόνωση από την ομάδα) και  σωματικού εκφοβισμού (π.χ. χτυπήματα, σπρωξίματα).

Μαθητές που πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού συχνά αντιμετωπίζουν κοινωνικό άγχος, μοναξιά, εσωστρέφεια και χαμηλό αυτοσεβασμό. Μπορεί επίσης να αναπτύξουν φοβίες, να υιοθετήσουν επιθετική συμπεριφορά, να αποκτήσουν κατάθλιψη. Μερικοί μαθητές χάνουν μαθήματα, βλέπουν τους βαθμούς τους να πέφτουν ή ακόμα παρατούν το σχολείο εντελώς. Από την άλλη μεριά, παιδιά και έφηβοι που συμπεριφέρονται ως νταήδες, μαθαίνουν να θεωρούν την επιθετικότητα ως δύναμη και μπορεί να σταματήσουν να νοιάζονται για τη διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους γενικότερα. Σταδιακά, μπορεί να γίνουν βάναυσοι ενήλικοι.

Αν δεν καταφέρνουμε να αναγνωρίσουμε και να σταματήσουμε αυτή τη συμπεριφορά όταν συμβαίνει, στην ουσία προωθούμε την βία. Είναι σαν να λέμε στον θύτη ότι έχει το δικαίωμα να πληγώνει ανθρώπους και στο θύμα ότι δεν αξίζει της προστασίας μας. Ο σχολικός εκφοβισμός πρόκειται για ένα πρόβλημα που υφίστανται περίπου 1 στα 5 παιδιά, ιδιαίτερα στην προεφηβεία και εφηβεία. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά, που πέφτουν θύματα, δεν το ομολογούν ούτε στους γονείς, ούτε στους δασκάλους τους, αλλά ούτε και στους φίλους τους. Τα παιδιά θεωρούν σημάδι προσωπικής αδυναμίας το να μιλήσουν για αυτό, ειδικά στους γονείς τους. Οι γονείς είναι που χρειάζεται να δημιουργήσουν το κατάλληλο κλίμα για να νιώσουν τα παιδιά ασφαλή να εκφραστούν.

Το φαινόμενο του bullying είναι ιδιαίτερα σύνθετο και η αντιμετώπισή του αφορά γονείς, εκπαιδευτικούς και μαθητές. Πολλές φορές, μια απειλή του γονιού του «θύματος» προς τα παιδιά που το παρενοχλούν μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα και το «θύμα» να υποστεί μετά επιπλέον δυσάρεστες συνέπειες. Αν καταλάβετε ότι το παιδί σας είναι θύμα bullying, μην του πείτε «θα περάσει» ή «δεν πειράζει». Μιλήστε μαζί του ανοιχτά για να καταλάβετε τι συμβαίνει στο σχολείο και τι χρειάζεται να κάνετε για να το υποστηρίξετε. Οι «θύτες» του bullying βρίσκουν ενδιαφέρον στο «θύμα» τους όταν εκείνο ταράζεται και φοβάται. Διδάξτε στο παιδί να διατηρεί την ψυχραιμία του και να μη δείχνει ότι φοβάται. Ένα παιδί που δεν ταράζεται και αδιαφορεί για το bullying παύει να είναι ενδιαφέρων στόχος. Σε κάθε περίπτωση, χτίστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας, βοηθήστε το να νιώθει σιγουριά ανάμεσα σε φίλους και καμιά φορά αφήστε το παιδί να δώσει τις δικές του μάχες, παρακολουθώντας την κατάσταση διακριτικά. Τα σχολικά-εφηβικά χρόνια μπορούν να στιγματίσουν το παιδί, γι’ αυτό αν δείτε ότι δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε το bullying, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό.

Σημάδια που αν το παιδί σας παρουσιάζει ενδέχεται να είναι θύμα bullying:

-Αποσύρεται κοινωνικά, έχει λίγους ή καθόλου φίλους.
-Νιώθει απομονωμένος, μόνος και στεναχωρημένος.
-Νιώθει ότι τον απορρίπτουν ή δεν τον συμπαθούν.
-Συχνά παραπονιέται για ασθένεια.
-Δεν θέλει να πάει στο σχολείο, αποφεύγει κάποια μαθήματα ή φεύγει από το μάθημα.
-Φέρνει στο σπίτι κατεστραμμένα τα πράγματά του ή λέει ότι τα έχασε.
-Κλαίει εύκολα, έχει πολλές εναλλαγές στη διάθεση και φαίνεται απελπισμένο.
-Απειλεί με βία προς τον εαυτό του και άλλους.
-Εμφανίζει σημαντικές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και στον ύπνο του.

Αν το παιδί σας είναι «θύμα»: 

 -Μιλήστε ήρεμα μαζί του για την εμπειρία αυτή.

-Διαβεβαιώστε το ότι η παρενόχληση δεν είναι δική του ευθύνη.

-Ενθαρρύνετέ το να μιλάει για τέτοια επεισόδια σε σας και στον δάσκαλό του.

-Πείτε του ότι δεν χρειάζεται να δείξει σκληρός ή να ανταποδώσει. Μπορεί απλά να περπατήσει μακριά από τα παιδιά αυτά και να τα αγνοήσει.

-Κάνετε πρακτική εξάσκηση μαζί του στο να δίνει απαντήσεις στα σχόλια, να λέει πολύ σταθερά «όχι» ή «άσε με ήσυχο» και πείτε του να είναι πάντοτε μαζί με άλλα παιδιά.

-Βοηθήστε το παιδί σας να αυξήσει την αυτοπεποίθησή του με το να κάνει κάτι που είναι ιδιαίτερα ικανό.

- Συζητήστε με το σχολείο του για το πρόβλημα και ζητήστε τους να σας βοηθήσουν.

-Το πιο σημαντικό είναι να παρέχετε στο παιδί σας ένα ασφαλές και στοργικό περιβάλλον, ενισχύοντάς του την αυτοεκτίμηση και βοηθώντας το να αναπτύσσει έντονη κοινωνικότητα μέσα από ενδιαφέροντα και δραστηριότητες.

Αν το παιδί σας είναι «θύτης»:

-Παραμείνετε ψύχραιμοι και ψάξτε να βρείτε το πώς και το γιατί συμπεριφέρεται έτσι.

-Εξηγήστε του ότι η παρενόχληση άλλων δεν είναι αποδεκτή σαν πράξη και ρωτήστε να σας πει πώς θα αισθανόταν αν κάποιος άλλος παρενοχλούσε αυτό το ίδιο.

-Διδάξτε του πώς να λύνει τα προβλήματα με τα άλλα παιδιά χωρίς να χρησιμοποιεί βία ή επιθετική συμπεριφορά.

-Επαινέστε και επιβραβεύστε το παιδί σας όταν συνεργάζεται ή είναι ευγενικό προς τους άλλους ανθρώπους.

- Συζητήστε με το σχολείο του για το πρόβλημα και ζητήστε τους να σας βοηθήσουν.

-Δώστε εσείς σαν γονείς το παράδειγμα με τη συμπεριφορά σας.

*Ψυχολόγος

115-25 Γραμμή «Μαζί για το Παιδί»

Διαβάστε την έρευνα του Πινακίου: Bullying: Όταν τα τελευταία θρανία επιβάλουν τονόμο της βίας