Πως τα παραμύθια σφυρηλατούν την φαντασία των παιδιών

Παραμύθι…μια λέξη τόσο μαγική που κανείς ορισμός δεν στέκει ικανός να την περιγράψει το τι περικλείει μέσα της. Στις πιο απόκρυφες αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων σίγουρα φιγουράρει η αφήγηση ενός -τουλάχιστον- παραμυθιού και η ταύτιση μας με τον ήρωα του.

Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου για το Πινάκιο

Σήμερα λοιπόν, τα παραμύθια και η παιδική λογοτεχνία έχουν την τιμητική τους αφού στις 2 Απριλίου είναι η παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου. Με αφορμή αυτό το γεγονός Έλληνες λογοτέχνες, εικονογράφοι αλλά και παιδαγωγοί εξηγούν πως τα παραμύθια σφυρηλατούν την φαντασία των παιδιών.

Μάνος Κοντολέων: Ας πιστέψουμε κι εμείς τα δικά τους παραμύθια

Με τα παραμύθια μαθαίνουν τα παιδιά -το μαθαίνουν με τρόπο γεμάτο συναισθήματα- πως μπορεί η Ζωή να προσφέρει την έκπληξη... Την ανατροπή. Το ξάφνιασμα. Μα σημασία έχει όχι μόνο αυτή η γνώση. Αλλά και το πως μια τέτοια άποψη θα την θυμούνται και όταν θα γίνουν ενήλικες. Εδώ βοηθά τα παραμύθια και η λογοτεχνία στο σύνολό της. Ας βοηθήσουμε τα παιδιά να αγαπήσουν τις ιστορίες και ας ακούσουμε, ας πιστέψουμε κι εμείς τα δικά τους παραμύθια.

Μαριάννα Κουμαριανού, συγγραφέας: Οριοθέτηση και πλαίσια ασφαλείας (το βιβλίο της «Ένα ξεχωριστό δώρο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας)

Τα παραμύθια βάζουν όρια και πλαίσια Μέσα από αυτά δίνουν την ασφάλεια στα παιδιά και την ευκαιρία να αναπτύξουν τη φαντασία τους και έχοντας ως εργαλείο και όπλο μπορούν μετά να μπουν ελεύθερα στο κόσμο, τον πραγματικό! Ανοίγει ο δρόμος προς την μάθηση και την απόκτηση εμπειριών και δεδομένων που θα τους είναι χρήσιμα για τη ζωής τους.

Μαρίνα Γιώτη, συγγραφέας και εικονογράφος των παιδικών βιβλίων “Η Στιγμούλα", "Η Στιγμούλα είναι δυνατή!" και "Σκουφοκοκκινίτσα": Ο τρόπος της επαφής με το παραμύθι

Νομίζω οτι παίζει ρόλο και ο τρόπος που έρχεται ένα παιδί σε επαφή με το παραμύθι. Όταν ένα παιδί ακούει ή διαβάζει ένα παραμύθι αυτομάτως δημιουργεί εικόνες με το μυαλό του, κατασκευάζει κόσμους και ταξιδεύει σε νέες διαδρομές. Όσο περισσότερο εξασκείται σε αυτό, τόσο καλλιεργείται η φαντασία του και ανοίγει το μυαλό του σε νέες προοπτικές. Ο Αϊνστάιν έλεγε ότι «αν θέλεις να κάνεις έξυπνα παιδιά διάβασέ τους παραμύθια. Αν θέλεις να κάνεις πολύ έξυπνα παιδιά, διάβασέ τους ακόμα περισσότερα παραμύθια». Δεν πιστεύω όμως ότι ισχύει το ίδιο για τα παραμύθια που γίνονται ταινίες. Η παθητική λήψη έτοιμης πληροφόρησης, αντί να καλλιεργεί την φαντασία, αδρανοποιεί τα μυαλό των παιδιών. Φυσικά δεν λέω οτι τα παιδιά δεν πρέπει να βλέπουν ταινίες, αλλά όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και εδώ ισχύει το «παν μέτρον άριστον».

Στέργια Κάββαλου: Μια δημιουργική και επαναστατική πράξη (σε λίγες ημέρες θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το βιβλίο της «Η δυστυχία του να είναι κανείς μαθητής»)

Η φαντασία είναι ήδη εκεί, υπάρχει. Υποθέτω ότι ενεργοποιείται ή νανουρίζεται ανάλογα με τα τριγύρω ερεθίσματα. Για ένα παιδί, όλα είναι καινούρια και άρα όλα εντυπωσιακά. Από την άλλη, σε ποιον αρκεί μονάχα ο ορατός κόσμος; Οι λέξεις σε βοηθούν να σκεφτείς και αν σκεφτείς, τίποτα δεν σε σταματά. Μια φανταστική ιστορία ακόμα και με καθημερινούς ήρωες αποτελεί έναν νέο κόσμο με δικές του ιδέες, δική του ζωή, δική του πραγματικότητα. Και έρχεται μετά το παιδί-αναγνώστης να διαβάσει το κείμενο με τους δικούς του νόμους, τα δικά του χρώματα, τη δική του διάθεση. Κι έτσι γίνεται η ανάγνωση αυτό που πάντα ήταν. Μια δημιουργική και επαναστατική πράξη.

Βασίλης Γρίβας, εικονογράφος: Μύθος και εικόνα μαζί συμβάλλουν στην ψυχική ανάπτυξη παιδιών (Το πιο πρόσφατο βιβλίο που εικονογράφησε και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ είναι το παιδικό βιβλίο της Μαίρης Τσόγκα "Διάβασέ μου κι άλλο" με θέμα τη φιλαναγνωσία)

Το παιδικό παραμύθι σαφώς κι έχει δύναμη και λόγο ύπαρξης και σκοπό. Διεγείρει τον ψυχισμό του παιδιού, του μαθαίνει να είναι επινοητικό και του καλλιεργεί τη φαντασία. Είναι ένας καλός τρόπος να βάλεις το πιτσιρίκι στη διαδικασία ανάπτυξης της συμβολικής του σκέψης. Αυτό καλείται να κάνει κι ένας εικονογράφος. Μια εικόνα μπορεί να βγάλει φωνή και να σου μιλήσει για κοινωνικές ανισότητες κι αποκλεισμούς. Να εκφράσει συναισθήματα. Να σου προκαλέσει "ανησυχίες" σοβαρές. Μην ξεχνάμε πως τα παραμύθια δεν δείχνουν μόνο τη φωτεινή πλευρά της ζωής. Κι αλίμονο, αν το έκαναν.
Μια καλή εικονογράφηση μπορεί να δώσει ψυχή στον ήρωα, μια κακή μπορεί και να τον μειώσει. Το ίδιο και μια ιστορία. Μύθος και εικόνα μαζί συμβάλλουν στην ψυχική ανάπτυξη παιδιών.

Ζαβάκου Φ. Μαρία : Τα παραμύθια αντανακλούν την πραγματικότητα των παιδιών

Τα παιδικά παραμύθια είναι μια εξωτερική πραγματικότητα που όμως αντανακλά την πραγματικότητα των παιδιών. Είναι μια εξ αποστάσεως πραγματικότητα .

Μέσα από την μυθοπλασία τα παιδιά βλέπουν νέους τρόπους με τους οποίους οι ήρωες επιλύουν προβλήματα και διαχειρίζονται τις σχέσεις τους. Έτσι αναπτύσσεται η κριτική τους ικανότητα και μαθαίνουν να σκέφτονται πρωτότυπα.

Ιωάννα Σκαρλάτου, Συγγραφέας- Δημοσιογράφος, Υπεύθυνη παιδικού βιβλίου των εκδόσεων Σαϊτη: Η παιδική ωφέλιμη φαντασία

Για μένα τα καλά παραμύθια έχουν τη δύναμη να ταξιδεύουν τις αγνές παιδικές καρδούλες να χρωματίζουν τα παιδικά όνειρα... να εμπλουτίζουν γνώσεις και λεξιλόγιο μα πάνω απ΄όλα να καλλιεργούν αξίες και ιδανικά όπως η Αγάπη, 

η Χαρά, η Ειρήνη... μέσω των οποίων γεννιέται και ολοκληρώνεται σιγά..σιγά η παιδική ωφέλιμη φαντασία.

Τατιάνα Σταθακάρου, βρεφονηπιοκόμος: Καταφύγιο από έναν βαρετό κόσμο

Παραμύθι-μύθι-μύθι το κουκί και το ρεβύθι ...Λέγανε από πολύ παλιά οι γιαγιάδες μας και το ίδιο επαναλαμβάνουμε και εμείς κάθε μέρα είτε σαν εκπαιδευτικοί είτε σαν γονείς. Και ταξιδεύουμε μέσα από τις όμορφες σελίδες ενός παραμυθιού σε έναν κόσμο μαγικό...Και μας αρέσει αυτό..Αρχικά γιατί ψυχαγωγεί τα παιδιά καθώς τα βοηθάει να αναπτύξουν το μυαλό και την προσωπικότητα του ς,ενώ ταυτόχρονα διεγείρουν και καλλιεργούν την επινοητικότητα, την εφευρετικότητα και την φαντασία τους.. Έπειτα χρησιμοποιώντας την φαντασία μας ,μπορούμε να αλλάξουμε το παραμύθι και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορούμε να «διαβάσουμε» καλύτερα το παιδί και την ψυχολογία του .Συνεχίζοντας, σαν γνήσιοι πλέον συμμαχοί μας τα παραμύθια, μιλούν για τις βαθύτερες και πιο σοβαρές ανησυχίες του παιδιού με τρόπο που το ίδιο καταλαβαίνει, χωρίς να τις υποτιμούν όπως συνηθίζουμε να κάνουμε εμείς οι μεγάλοι.Και έτσι εκτός από την ψυχαγωγία που του παρέχει ένα παραμύθι,του παρέχει και την συναισθηματική ασφάλεια που χρειάζεται,χωρίς να χρειαστεί να έρθει σε δύσκολη θέση. Αφεθείτε λοιπόν στην μαγεία των παραμυθιών μαζί με τους μικρούς μας φίλους..Εξάλλου, πολλές φορές αυτός ο κόσμος, γίνεται πολύ βαρετός...

Ελένη Μιχαηλίδου βρεοφονηπικόμος:  Συναισθηματική και λεκτική ανάπτυξη

Μια φορά και έναν καιρό, ρωτήθηκε ο Αϊνστάιν από μια μητέρα, τι θα μπορούσε να κάνει για να γίνει το παιδί της εξυπνότερο και εκείνος της απάντησε: «Διαβάστε του παραμύθια». Μη ικανοποιημένη η μητέρα με αυτήν την απάντηση, ξαναρώτησε τι άλλο θα μπορούσε να κάνει εκτός από αυτό. Τότε ο Αϊνστάιν απάντησε: «Διαβάστε του περισσότερα παραμύθια». Οι περισσότεροι από εμάς αγνοούμε τις θετικές επιδράσεις των παιδικών παραμυθιών στην συναισθηματική και λεκτική ανάπτυξη, στην πνευματική ωρίμανση καθώς και στην καλλιέργεια της φαντασίας των παιδιών. Μέσα από τα παραμύθια οξύνεται η φαντασία τους. Τροφοδοτείται και εξελίσσεται για να παράγει κάτι καινούριο και δημιουργικό. Τα παιδιά αυτοσχεδιάζουν, δημιουργούν τις δικές τους εικόνες στο μυαλουδάκι τους, πλάθουν δικές τους ιστορίες ή αλλάζουν τα γεγονότα σε αυτές που ήδη ξέρουμε. Οι ορίζοντες διευρύνονται και η σκέψη τους πηγαίνει βήμα- βήμα παραπέρα. Προβληματίζονται-σκέφτονται-ΦΑΝΤΑΖΟΝΤΑΙ. Αν θέλετε λοιπόν να κερδίσετε το χαμόγελο του παιδιού σας, χαρίστε του ένα παραμύθι. Γιατί κάπως έτσι… Ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα!

Ζέφη Αντωνοπούλου, Δημόσιες σχέσεις και επικοινωνία: Η αρχή μιας παραμυθένιας ζωής

Παιδικό παραμύθι ή προσπάθεια υιοθέτησης κριτικής στάσης στη μετέπειτα ζωή ενός παιδιού ; Τα παραμύθια λειτουργούν ως κινητήρια δύναμη και πηγή έμπνευσης για τα παιδιά. Ουσιαστικά βοηθούν στην όξυνση του μυαλού τους μέσα από πλασματικούς - σκιαγραφημένους χαρακτήρες. Βοηθούν ώστε να αναπτύξουν την φαντασία τους και να εναρμονιστούν με τα στοιχεία της φύσης αλλά και τα δρώμενα της κοινωνίας μέσω μιας παιδικής οπτικής ματιάς. Σε πολλές εικονογραφημένες ιστορίες συναντάμε αντιφατικούς μεταξύ τους ρόλους , καλούς και κακούς χαρακτήρες αλλά και το πνεύμα της ομαδικότητας , αυτό συμβαίνει ώστε το παιδί να μπορεί να αναπτύξει την αντιληπτική του ικανότητα  καθώς και να μπορεί να κρίνει τι είναι σωστό και τις λάθος. Επομένως οι παιδικές μας ιστορίες έχουν πολλαπλό αντίχτυπο σε ένα παιδί.. Το βοηθούν να εξελίξει την φαντασία του , ενισχύουν την αντίληψη και την κρίση του καθώς και το προτρέπουν να γνωρίσει έννοιες όπως η ομαδικότητα η φιλία και η αγάπη. Η ύπαρξη των παραμυθιών λοιπόν προτρέπει ένα παιδί να αντιληφθεί από τα πρώτα χρόνια της ζωής του τους έντονους χρωματισμούς της ζωής και να επιλέξει κατά κάποιο τρόπο πιο χαρακτήρα θα οικειοποιηθεί αφού ξεφύγει από την μαγεία των παιδικών του χρόνων και συντονιστεί στη πραγματική ζωή.