Καλλιόπη Λεγάκη: Ντοκιμαντέρ δεν είναι μουσεία και πινακοθήκες αλλά η ίδια η ζωή

Η σκηνοθέτης που απέσπασε τβραβείο απο το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης μιλά στο ΠΙΝΑΚΙΟ

Πολλοί δημιουργοί δεν σκύβουν μέσα στην ίδια τους την χώρα να την αφογκραστούν και στην συνέχεια να αποδώσουν με το δικό τους τρόπο και τη δική τους οπτική γωνία τους προβληματισμούς των ανθρώπων στο πανί

Οι νέοι άνθρωποι μας βλέπουν και μας παρακολουθούν έχουμε ένα χρέος απέναντι τους. Πρέπει να συλλάβουμε και τα δικά τους προβλήματα και να τα αποτυπώσουμε.

Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου

Λέξεις...Κοινός κώδικας επικοινωνίας αλλά συνάμα και τόσο διαφορετικός. Ο λόγος; Οι λέξεις αποκωδικοποιούν τις σκέψεις μας, το χαρακτήρα μας, τις αισθήσεις μας, την κουλτούρα, το πολιτισμό, την Παιδεία μας, τα θέλω γενικότερα το προσωπικό σύμπαν του κάθε ενός από εμάς. Ακόμη και για το αχανές διάστημα οι επιστήμονες χρησιμοποιούν λέξεις για να ξεκλειδώσουν φαινόμενα ανεξήγητα.

Το συμπέρασμα: Οι λέξεις Συνεχίζουν , στο πέρασμα του χρόνου, στις χώρες, στους πολιτισμούς, αλλά και σε μέρη απίθανα...

Η καταξιωμένη σκηνοθέτης Καλλιόπη Λεγάκη ακολούθησε για λίγο μαγικό ταξίδι των λέξεων σε 52 ξεχωριστούς ανθρώπους και κατα προέκταση ξεχωριστούς κόσμους.

Αυτό το ταξίδι, φαίνεται για τη κα. Λεγάκη πως είχε έναν σταθμό κομβικό το Σάββατο στις 19 Μαρτίου 2011 όταν απονεμήθηκε στο ντοκιμαντέρ «Μόνο οι Λέξεις Συνεχίζουν» το μεγάλο βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου Fipresci, μια διάκριση που σηματοδοτεί την υποσχόμενη πορεία του στα Διεθνή Φεστιβάλ.

Η ίδια μιλάει στο ΠΙΝΑΚΙΟ για την επιτυχία της αυτή, για την πρωτότυπη αυτή ιδέα, για τα ντοκιμαντέρ, για τον κινηματογράφο στην Ελλάδα αλλά και για τη νέα γενιά που είναι στο προσκήνιο.

Μόνο οι Λέξεις Συνεχίζουν

Πριν προχωρήσω -στην ενδιαφέρουσα κατά τη γνώμη μου συνέντευξη- θα ήθελα να διαβάσετε στις παρακάτω αράδες την ιστορία πως Μόνο οι Λέξεις Συνεχίζουν...:

Τον χειμώνα του 2010 στο μπαρ Dasein, στα Εξάρχεια, 52 θαμώνες του μπαρ εξομολογήθηκαν προσωπικές τους ιστορίες για το διαδίκτυακό project «The Confession Session». Οι ιστορίες αυτές αποτέλεσαν το υλικό για το ντοκιμαντέρ της Καλλιόπης Λεγάκη με τίτλο "Μόνο οι Λέξεις Συνεχίζουν". Η ταινία, καταγράφει τις ιστορίες, τα πρόσωπα, το ίδιο το project και τους δημιουργούς του, αλλά κυρίως τον τρόπο που οι αφηγήσεις, η πράξη της λέξης και της εξομολόγησης, φέρνουν μπροστά μας έναν άγνωστο και κρυμμένο κόσμο. Μπροστά στο φακό οι λέξεις, οι φράσεις και τελικά τα ίδια τα πρόσωπα απέκτησαν μια άλλη βαρύτητα. Και αυτό γιατί αποκαλύφθηκαν συναισθήματα, σκέψεις, αναζητήσεις και αποφάσεις καθοριστικές για τον καθένα τους. Καταγράφοντας τις εξομολογήσεις των ανθρώπων χαρτογραφήθηκε ο εσωτερικός τους κόσμος, ένας κόσμος λησμονημένος μέσα στο πολύβουο και το άξενο των σημερινών πόλεων.

Πριν από λίγες ημέρες βραβευτήκατε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης για το “Μόνο οι λέξεις συνεχίζουν”. Θα μας πείτε λίγα λόγια γι αυτή την παραγωγή;

“Ξεκίνησε από μία συζήτηση που έκανα με το συνεργάτη μου, με τον Άλκη το Γούναρη. Ο Άλκης ο Γούναρης έχει ένα μπαρ στα Εξάρχεια το Dasein που βρίσκεται στη Σολωμού 12, όπου λέγεται και φιλοσοφικό καφενείο γιατί φιλοξενεί εκδηλώσεις και πολλά άλλα πράγματα, πολύ ουσιαστικά για τον πολιτισμό. Κάνουμε λοιπόν κάποιες συζητήσεις και μου λέει κάποια στιγμή, εγώ είμαι πίσω από τη μπάρα και ακούω εξομολογήσεις ανθρώπων, πως σου φαίνεται να κάναμε ένα ντοκιματέρ γι' αυτό και παράλληλα να ανεβάζω κάθε εβδομάδα στο διαδίκτυο και μια εξομολόγηση για έναν ολόκληρο χρόνο -εξού και τα 52 πρόσωπα- στην συνέχεια μου είπε να διαλέξω όποια θέλω από τα 52 πρόσωπα και να τα μοντάρω με δικό μου τρόπο και να τα κάνω ντοκιμαντέρ. Αμέσως μ' άρεσε η συγκεκριμένη ιδέα και του το είπα, φτάνει οι εξομολογήσεις των ανθρώπων να μιλήσουν στη δική μου τη ψυχή και θα το κάνω. Κι όντως έτσι έγινε. Ξεκινήσαμε κάπου κοντά στις εκλογές -τις δημοτικές- και πέρασαν πολλά πρόσωπα και μίλησαν για δικά τους πράγματα, πολύ συγκινητικά θα έλεγα. Μέσα από αυτά καταλαβαίνεις την αξία του ανθρώπινου λόγου. Δηλαδή, ο λόγος του ανθρώπου για όποιο θέμα και να μιλήσει, έχει να κάνει με χίλια μύρια πράγματα. Τη νοοτροπία του, το χαρακτήρα του, την κοινωνική του τάξη, το αν είναι άντρας ή γυναίκα, το πόσο χρονών είναι...και δημιουργείται ένα ψηφιδωτό πραγματικά των ανθρώπων της πόλης που ζούνε καθημερινά.

Εγώ έκανα ένα βήμα παραπέρα και επειδή έχω να κάνω με λέξεις και εξομολογήσεις, έδωσα σε όλο το κόνσπετ αυτό έναν τίτλο πιο ποιητικό εμπνευσμένο από τα ιαπωνικά χαικού. Και έτσι έδωσα τον τίτλο μόνο οι λέξεις συνεχίζουν που ουσιαστικά είναι ένας τίτλος εμπνευσμένος από έναν ποιητή Ματσού Μπάσο που έχει γράψει μια σειρά ποιημάτων μόνο τα όνειρα ταξιδεύουν”.

Δηλαδή οι λέξεις που είναι κοινές εμπλέκουν ξεχωρίστο εγκώμιο στον καθένα μας;

“Αυτό είναι το μυστικό μονοπάτι τελικά. Όταν βλέπω κάποιον να μιλάει και βλεπω τις κινήσεις του , τις χειρονομίες του, τον τρόπο που μου μιλάει, ή ακόμη και τα σημεία στίξης δίνουν ένα σημείο του χαρακτήρα του και γενικότερα όλου του εσωτερικού του κόσμου. Μέσα από τις λέξεις αναβλίζει ο εσωτερικός μας κόσμος”.

Εσείς περιμένατε η δουλειά σας αυτή να αποσπάσει βραβείο;

“Δεν την περίμενα τη διάκριση, Και κάθε φορά στο φεστιβάλ την ίδια μέρα που είναι η βράβευση σε παίρνουν από το μεσημέρι για να είσαι προετοιμασμένος .Φέτος δεν έγινε σε κανέναν το τηλέφωνο αυτό και όλοι είχαν αγωνία. Εν τω μεταξύ εμείς υποβάλαμε την υποψηφιότητα την τελευταία μέρα της κατάθεσης των ντοκιμαντέρ γιατί έτυχε και τελειώσαμε εκείνη την ημέρα”.

Δεν είναι η μόνη διάκριση που έχετε πάρει;

“Δεν είναι η μόνη διάκριση γενικά που έχω πάρει. Είναι στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης η δεύτερη που παίρνω το συγκεκριμένο βραβείο, το βραβείο FIPRESCI. Η πρώτη φορά ήταν το 2005 με την ταινία Ηλίας Πετρόπουλος ένας κόσμος υπόγειος, για το μεγάλο μας συγγραφέα και λαογράφο και μετά από έξι χρόνια το Μόνο οι Λέξεις συνεχίζουν. Χωρίς να θέλω να πλέξω εγκώμιο στον εαυτό μου οι ταινίες μου και έχουν ταξιδέψει πάρα πολύ και βραβεία έχουν πάρει”.

Η νέα γενιά κάνει μια στροφή προς τα ντοκιμαντέρ. Αυτή η στροφή του νέου κόσμου για τα ντοκιμαντέρ σε εσάς που είστε δημιουργός σημαίνει κάτι;

“Πάρα πολλά. Γιατί εμείς οι δημιουργοί είμαστε πιο υπεύθυνοι και κάνουμε ακόμη καλύτερα πράγματα. Επειδή οι νέοι άνθρωποι μας βλέπουν και μας παρακολουθούν έχουμε ένα χρέος απέναντι τους. Πρέπει να συλλάβουμε και τα δικά τους προβλήματα και να τα αποτυπώσουμε. Δεν είναι τα ντοκιμαντέρ μόνο μουσεία και πινακοθήκες. Είναι ο ζωντανός παλμός της τρέχουσας πραγματικότητας”.

Θα βγάζατε ποτέ μια ταινία για μας την νέα γενιά, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Η 7η τέχνη μπορεί να σκύψει πάνω μας;

“Μιλάς για την ηλικία των ανθρώπων που πλησιάζουν τα 30, πολύ σημαντική και σημασιακή ηλικία για τη μετέπειτα ζωή ενός ανθρώπου. Μιλάμε για μια γενιά που δεν κάνει όνειρα πια, που έχει τελειώσει εδώ και πολύ καιρό το σχολείο, που έχει κάνει σπουδές και έχει κρεμάσει τα διπλώματα στον τοίχο και σκέφτεται τώρα ένας νέο τι ακόμη θα επακολουθήσει. Για μένα αυτή η γενιά είναι πάρα πολύ σημαντική και έχω καταθέσει ήδη πρόταση στην ΕΡΤ ακριβώς για τους ανθρώπους που βρίσκοβται σήμερα στην ηλικία των 30 ετών, με τίτλο οι “Νέοι Έλληνες”.

Τους “Νέους Έλληνες” πρέπει να τους δούμε σε όλο το μήκος και πλάτος της χώρας. Άλλα είναι τα δικά σου προβλήματα που ζεις μες την πόλη και άλλα του παιδιού, του ανθρώπου που είναι σε μια επαρχία”

Όσο και να θέλω να παρακολουθήσω ελληνικο κινηματογράφο, δεν μπορώ πια τις νέες παραγωγές, οι οποίες καλύπτονται γύρω από μια δήθεν κουλτούρα με πολλά σεξιστικά και βίαια μηνύματα, πολύ μακρυά από την πραγματικότητα. Σε αντίθεση με τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο που όλοι μας την έχουμε δει και θα ξαναδούμε με την ίδια όρεξη ταινίες.

Γιατί συμβαίνει αυτό κατά την προσωπική σας κρίση;

“Θεωρώ ότι έχουμε ξεστρατήσει, γιατί πολλοί προσπαθούν να μιμηθούν ξένες παραγωγές και φυσικά αυτό δεν γίνεται. Δεν σκύβουν μέσα στην ίδια τους την χώρα να την αφογκραστούν και στην συνέχεια να αποδώσουν με το δικό τους τρόπο και τη δική τους οπτική γωνία τους προβληματισμούς των ανθρώπων στο πανί. Πολλοί απο αυτούς δεν έχουν ζυμωθεί μαζί με τους άλλους ανθρώπους. Πολλοί δημιουργοί έχουν μια Α καταγωγή το οποίο σημαίνει κάποια πολλά λεφτά και καλά μια άλλη κουλτούρα απομακρυσμένη από το μέσο νεοέλληνα. Μου θυμίζει κάτι που είχε πει κάποτε ο Γιώργος ο Βέλτσος: Δυστυχώς ή ευτυχώς λέει, η Ελλάδα παίζεται μεταξύ πλατείας Κολωνακίου και πλατείας Συντάγματος. Η μικροαστική τάξη έχει να μιλήσει. Μπορείς εσύ ως δημιουργός να την ακούσεις;”

Ο κόσμος δεν αναζητά την ποιότητα; Ας θέσουμε ως παράδειγμα το “ΝΗΣΙ” . Πρόκειται για μια ποιοτική δουλειά που η εμπορικότητα της είναι πρωτοφανή. Μας έχει καθηλώσει στους δέκτες μας...

“Η ποιότητα δεν αποκλείει την εμπορικότητα, κάθε άλλο. Το συγκεκριμένο είναι ένα φοβερό βιβλίο που το μεταφέρανε στην τηλεόραση με πολύ μεγάλη συνέπεια και αγάπη, με πολλά έντονα κρητικά παραδοσιακά στοιχεία. Ο κόσμος την επιζητά την ποιότητα και την ανταμείβει”.

Αν σας έλεγαν ποτέ να προβάλεται μια ταινία σας σε κάποιο σχολείο, ή πανεπιστήμιο θα το κάνατε;

“Μου άνοιξαν τις πόρτες και μπήκα, από το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας των φυλακών Κορυδαλλού.Πρόβαλα στα παιδία μια ταινία μου για τους ανθρώπους που δουλεύουν την νύχτα. Το έδειξα αυτό το ντοκιμαντέρ στα παιδιά και οι στιγμές ήταν συγκινητικές. Το κοινό αυτό έχει παρα πολλές ανάγκες και την προβολή του ντοκιμαντέρ τη δέχτηκαν με πάρα πολύ χαρά. Σκεφτείτε πως ο νους του ταξίδεψε αφού η καθημερινότητα τους σταματά στο τοίχο που τους κρατά μακρυά από τον κόσμο. Είμαι ανοχτή γενικά στις προβολές όπου υπάρχει ζωή και παλμός”.

Αυτό τον καιρό τι ετοιμάζετε;

“Τις 'Οψεις της Πόλης, αν το λέγαμε στα ελληνικά. Τώρα ο τίτλος του είναι το Docvil. Πρόκειται για μια παραγωγή της ΕΡΤ , όπου σκηνοθετές έχουν πιάσει ένα πόστο της πόλης άλλος ένα περίπτερο, άλλος ένα αστυνομικό τμήμα και τα παρακολουθούν και καταγράφουν όψεις της καθημερινότητας. Εκεί να δείτε ρεαλισμός. Εγώ έχω πάρει το 1ο ΚΑΠΗ Κερατσινίου. Παρακολυθώ την καθημερινότητα των γερόντων, τις χαρές τους, τις λύπες τους, τις γιορτές τους.

Τα ντοκιμαντέρ είναι η καταγραφή και ο παλμός της ζωής”