Σόφη Θεοδωρίδου: Με θλίβει που οι νεοέλληνες αγνοούν την ιστορία τους

Η Σόφη Θεοδωρίδου επιστρέφει με ένα βιβλίο που θα αποτελέσει σταθμό.

Ο «Γερμανός γιατρός» είναι μια αληθινή ιστορία που διαδραματίστηκε σε κάποιο νησί του Αιγαίου την περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.

Συνέντευξη στον Λευτέρη Χ.Θεοδωρακοπουλο για το Πινάκιο

Η αγαπημένη συγγραφέας προσεγγίζει, με την ιδιαίτερη γραφή της, τον μικρόκοσμο του Κρίστιαν ο οποίος με όπλο τα χειρουργικά του εργαλεία έσωσε ζωές Ελλήνων, Γερμανών ακόμη και Βρετανών.

Μέσα από τη συγγραφική της δουλειά αναδύονται ιστορικές στιγμές δείγμα της προσεκτικής και αναλυτικής της έρευνας.

Δεν εστίασε μόνο στο πως η Ελλάδα βίωνε την κατοχή αλλά και πως η Γερμανία στο εσωτερικό της έβραζε κάτω από το καθεστώς του Χίτλερ.

Άξονας του βιβλίου της είναι η εσωτερική δύναμη των ανθρώπων που ξεπερνά συνθήκες δύσκολες και εμπόδια που μοιάζουν απροσπέλαστα.

Ένα βιβλίο που διδάσκει Ιστορία αλλά ταυτόχρονα καλλιεργεί την ενσυναίσθηση των αναγνωστών.

Ο Γερμανός γιατρός, ένα βιβλίο που κάνει focus στο β’ παγκόσμιο πόλεμο στην Ελλάδα αλλά και στη Γερμανία. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γράψετε ένα βιβλίο για αυτή την περίοδο;

«Μια αληθινή ιστορία που με συγκίνησε και αφορούσε τη ζωή και το έργο ενός γερμανού γιατρού, που έζησε εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα, ήταν η αφόρμηση ώστε να γράψω αυτό μου το μυθιστόρημα. Γενικώς, μου αρέσει να «πατώ» στην αληθινή ζωή στα έργα μου και ν’ αφήνομαι κατόπιν στην φαντασία μου. Αυτό αποτελεί εξάλλου κατά τη γνώμη μου την πεμπτουσία του μυθιστορήματος».

Ποια είναι τα στοιχεία αυτά που ξεχωρίσουν τον «Γερμανό γιατρό» από τους άλλους τίτλους σας;

«Το βιβλίο εστιάζει όχι μόνο στο δράμα των Ελλήνων, που βίωσαν την περίοδο της γερμανικής Κατοχής τα μύρια όσα, όπως κάποια από τα προηγούμενα έργα μου, αλλά και στο δράμα των Γερμανών που βρέθηκαν να είναι μέλη ενός σκληρού στρατού κατοχής ενάντια στις προσωπικές τους ουμανιστικές κοσμοθεωρίες, όπως επίσης και στον τρόπο που ο γερμανικός λαός βίωσε εκείνη την περίοδο».  

Το νέο σας μυθιστόρημα είναι προέκταση κάποιας αληθινής ιστορίας που όντως συνέβη;

«Όπως προανέφερα, βασίζεται όντως σε αληθινή ιστορία, δίχως να παύουν να υπάρχουν και τα στοιχεία της μυθοπλασίας. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τη δράση και το έργο του γερμανού γιατρού στον κατακτημένο πληθυσμό δεν υπάρχει καμία υπερβολή».

Ο χαρακτήρας του «παππού» σηματοδοτεί μια Ελλάδα πιο ντόμπρα, πιο στιβαρή, πιο ηθική; Λείπουν τέτοιοι άνθρωποι από την δική μας εποχή;

«O tempora o mores! έλεγαν οι Λατίνοι. Κάθε εποχή έχει τα δικά της ήθη και διαμορφώνει και τους χαρακτήρες των ανθρώπων που τη βιώνουν, όχι σε όλο το κοινωνικό σύνολο, προφανώς, γιατί τότε δε θα υπήρχαν εξαιρέσεις και η εξαίρεση, όπως είθισται να λέγεται, επιβεβαιώνει τον κανόνα. Για κείνη την εποχή ο χαρακτήρας του Παππού ήταν ίσως ο κανόνας. Σήμερα πιστεύω ότι, δυστυχώς, είναι η εξαίρεση».

«Τίποτα στη ζωή δεν είναι τόσο άσχημο τη μέρα, όσο φαίνεται τη  νύχτα», πόσο βαθιά η φράση αυτή; Τι νοήματα κρύβει;

«Ότι το φως του ήλιου, η ελπίδα που κρύβει μέσα της η ανατολή μιας νέας μέρας, τα κάνει όλα να φαίνονται διαφορετικά. Η ελπίδα, επομένως, που εμείς οι άνθρωποι την έχουμε τόσο ανάγκη, αναγεννιέται με τη νέα μέρα και αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε ένα γεγονός, το οποίο μες στο σκοτάδι νιώθουμε ίσως αβάσταχτο».   

Αν ο Κρίστιαν ζούσε στην Ελλάδα του σήμερα θα έμενε στο αγαπημένο του νησί ή θα ήταν ένας από τους επιστήμονες που θα αναζητούσαν την τύχη τους στο εξωτερικό;

«Ήταν πολύ φιλόπατρις. Ένιωθε καθήκον του να συμμετάσχει σ’ έναν πόλεμο σκληρό και απάνθρωπο, ίσως, βέβαια, επειδή ως γιατρός γνώριζε καλά ότι δε θα χρειαζόταν να σηκώσει όπλο ενάντια στον συνάνθρωπό του. Οπωσδήποτε όμως τον χαρακτήριζε η φιλοπατρία. Αν λοιπόν ήταν Έλληνας, θεωρώ ότι θα ένιωθε ότι είναι επίσης καθήκον του να βοηθήσει την πατρίδα του στις δύσκολες ώρες που περνά, οπότε και θα έμενε να παλέψει εδώ, στην Ελλάδα, για τους συμπολίτες του».

Όταν οι «κατακτημένοι» Έλληνες τον αποκαλούν «τον καλό γιατρό» δείχνει ότι είχε κερδίσει με την επιστήμη του και το χαρακτήρα του, τους ανθρώπους. Γιατρός υπόδειγμα και για σήμερα;

«Γιατρός υπόδειγμα, όντως. Δεν κέρδισε εύκολα τον χαρακτηρισμό «ο γερμανός γιατρός, ο καλός», που δείχνει ότι τον ξεχώριζαν από τους υπόλοιπους κατακτητές. Τον κέρδισε με την αυταπάρνησή του κι επειδή δεν έκανε διακρίσεις μεταξύ των στρατιωτών που είχε χρέος να φροντίζει και του απλού, κατακτημένου, λαού, γεγονός που ο κόσμος και αναγνώρισε και εκτίμησε. Ο Κρίστιαν ήταν από τους χαρακτήρες εκείνους που θα έπρεπε να εμπνέουν και να γίνονται ίνδαλμα για τους συνανθρώπους τους - ειδικά για τους νέους ανθρώπους».

Η πίστη και η αγαθοσύνη του Κρίστιαν είναι οι πόλοι που ο κόσμος αν πατούσε πάνω του θα ήταν πολύ διαφορετικός;

«Αυτές οι αρετές του είναι που χαρακτηρίζουν τον Άνθρωπο όπου γης. Είναι φυσικό να ήταν ο κόσμος διαφορετικός εάν η ανθρωπότητα, στο παρελθόν ή στο παρόν, χαρακτηριζόταν από παρόμοιες αρετές, οι οποίες ναι μεν έχουν εξυμνηθεί πολύ, αλλά δυστυχώς δεν έχουν υιοθετηθεί από το κοινωνικό σύνολο συλλήβδην. Μόνο από μεμονωμένους ανθρώπους».

Οι παράπλευρες απώλειες τελικά είναι αυτές που κοστίζουν πολύ περισσότερο;

«Όλες οι απώλειες κοστίζουν. Ωστόσο, επειδή στις παράπλευρες απώλειες σε περίοδο πολέμου συμπεριλαμβάνεται ο άμαχος πληθυσμός - παιδιά, γυναίκες, γέροντες- θεωρώ ότι είναι αυτές που κοστίζουν περισσότερο και ηθικά ακόμη. Στον πόλεμο ο στρατιώτης έχει όπλο, μπορεί να αμυνθεί. 

Ο άμαχος πληθυσμός όχι».

Τι σηματοδοτεί η γέννηση ενός παιδιού σε καιρό πολέμου;

«Θα απαντήσω και πάλι «την Ελπίδα». Σε κάθε περίοδο, ακόμη και σε περιόδους ειρήνης, η γέννηση ενός νέου ανθρώπου σηματοδοτεί την ελπίδα ότι θα υπάρχει συνέχεια. Του ανθρώπινου γένους, αν σκεφτεί κανείς πιο οικουμενικά, τη δική μας προσωπική συνέχεια για κάθε έναν άνθρωπο ξεχωριστά, μια και τα παιδιά μας αποτελούν τον δίαυλο, μεταφορικά, προς την αθανασία».

«Είναι ρίσκο να ερωτεύεσαι σε καιρό πολέμου. ..Άξιζε το ρίσκο. Θα το έπαιρνα πάλι και πάλι, αν ήταν να επιλέξω», λέει η Μάρεν… Ρίσκο μεγάλο οι έρωτες σε περιόδους πολέμου;

«Δεν είναι; Όταν ξέρεις ότι μπορεί να χάσεις τον άνθρωπό σου ανά πάσα στιγμή; Δεν εμπεριέχει μια γενναιότητα το να ερωτεύεσαι σε περίοδο πολέμου; Αν μείνεις έξω απ’ αυτόν τον «χορό», αν αποφύγεις τις δεσμεύσεις, τότε περιορίζεις και τον κίνδυνο να υποφέρεις. Ρίσκο μεγάλο επομένως αλλά και μεγάλη γενναιότητα».

Άνθρωποι σαν Γκέοργκ, «άνθρωποι γέφυρες» πόσο σημαντικοί είναι στη ζωή μας;

«Για μένα προσωπικά εξαιρετικά σημαντικοί. Αν μπορούσαν να εξαλειφθούν οι διαφορές στην ανθρωπότητα, αν γινόταν να μπούμε στη θέση του άλλου, να κατανοήσουμε τις ανάγκες, τους φόβους, τον πόνο, τις ελπίδες του, θ’ αναγνωρίζαμε ότι στην ουσία πάνω από τις διαφορές μας – φύλο, εθνότητα, φυλή- είμαστε Άνθρωποι και τα συναισθήματα που γεννιούνται μέσα μας σε σκληρές περιόδους είναι ταυτόσημα. Επομένως,  θα μπορούσαμε να αποφύγουμε πολλά από τα δεινά του παρελθόντος, του παρόντος, του μέλλοντος. Αφελές ίσως να ελπίζουμε κάτι τέτοιο, όμως άνθρωποι που χαρακτηρίστηκαν αφελείς είναι που πάλεψαν και παλεύουν για μια πανανθρώπινη κοινότητα. Σήμερα ίσως να φαίνεται ανέφικτο κάτι τέτοιο. Στο μέλλον όμως κανείς δεν ξέρει…».

Σας θλίβει που οι νεοέλληνες αγνοούν πολλά ιστορικά γεγονότα από τον β’ παγκόσμιο πόλεμο;

«Με θλίβει που οι νεοέλληνες αγνοούν εν γένει την ιστορία τους. Κάθε κομμάτι της ιστορίας μας είναι σημαντικό. Για να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Για να προλάβουμε καταστάσεις. Λένε ότι λαός που δε γνωρίζει την ιστορία του είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει. Μάλλον είμαστε καταδικασμένοι να την ξαναζήσουμε, επομένως. Την ξαναζούμε ήδη κατά την άποψή μου. Δεν έχουμε και σήμερα, μέσα στην κρίση, ενός είδους διχασμό; Δεν επαναλάβαμε το λάθος του ’15 με τον Εθνικό Διχασμό, που έφερε τα δεινά της Μικρασιατικής Καταστροφής και κατόπιν, με το τέλος της γερμανικής Κατοχής, τον Εμφύλιο; Τι είναι τα διχαστικά συνθήματα που εκστόμιζαν τόσο εύκολα και δίχως να συναισθάνονται ότι εγκληματούν οι άνθρωποι που διεκδικούσαν την εξουσία; Μας προφύλαξε λοιπόν η προηγούμενη εμπειρία; Κατά την άποψή μου πάντα δε μας προφύλαξε. Αντί να συνασπιστούμε για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα που προέκυψε, διχαζόμαστε, χρονοτριβούμε, τρωγόμαστε ξανά με συνέπεια να διαιωνίζουμε  μια δύσκολη κατάσταση, την οποία άλλοι Ευρωπαίοι που βρέθηκαν στην ίδια θέση ξεπέρασαν σε μικρό χρονικό διάστημα γιατί ήταν ενωμένοι».

Άνθρωποι σαν τον Κρίστιαν υπάρχουν σήμερα εκεί όπου οι πληθυσμοί δοκιμάζονται;

«Υπάρχουν, ευτυχώς. Είναι οι άνθρωποι που εγκαταλείπουν τις ανέσεις και την όμορφη ζωή τους και τρέχουν στα σημεία όπου λαός, ξένος λαός συχνά, όχι ο δικός τους, δοκιμάζεται. Άνθρωποι που βάζουν πάνω απ’ όλα τον Άνθρωπο και παρέχουν ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες τους με κίνδυνο συχνά της ίδιας τους της ζωής».

Γιατί κάποιος αναγνώστης να επιλέξει ανάμεσα από δεκάδες-εκατοντάδες τίτλους να διαβάσει τον «Γερμανό-γιατρό»;

«Το λογοτεχνικό βιβλίο είναι αυταξία. Χαρίζει υψηλή αισθητική απόλαυση και συντροφεύει τον αναγνώστη για ώρες ή για μέρες ή ακόμη και για εβδομάδες με μια από τις γνησιότερες μορφές ψυχαγωγίας. Επομένως, δε θα κομίσω γλαύκα ες Αθήνας λέγοντας ότι ο κόσμος έχει λόγο να μελετά λογοτεχνία. Τώρα, γιατί τον «Γερμανό γιατρό»; Ομολογώ ότι η ερώτηση με φέρνει σε αμηχανία, καθώς πρέπει να προβώ σε αξιολογικές κρίσεις για δημιούργημά μου. Ωστόσο, ας μου συγχωρεθεί να πω ότι με τα δικά μάτια και τα δικά μου αισθητικά κριτήρια πρόκειται για αξιόλογο αντιπολεμικό μυθιστόρημα, όπου μέσα από μια αληθινή ιστορία του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου θραύονται  στερεότυπα του τύπου «από ’δω οι καλοί κι από ’κει οι κακοί», θριαμβεύουν οι ανθρωπιστικές αξίες σε πρόσωπα που συνηθίσαμε να τα λογαριάζουμε εχθρούς και χτίζονται γέφυρες ανάμεσα σε λαούς και κράτη για παγκόσμια ειρήνη και δημοκρατία. Είναι ένα ευαίσθητο, τρυφερό βιβλίο, παρότι αναφέρεται σε δύσκολους καιρούς και αποτελεί μια διαφορετική ματιά σε ένα θέμα με το οποίο έχει ασχοληθεί πάμπολλες φορές – και θα ασχοληθεί φαντάζομαι και στο μέλλον- η πεζογραφία μας».

Μια μικρή περίληψη

1941. Η Ελλάδα βογκά κάτω από τη σκληρή γερμανική Κατοχή, μαζί κι οι κάτοικοι ενός μικρού νησιού του Αιγαίου: η Λήδα, μια νεαρή χήρα, εξοβελισμένη με την κόρη της από την τοπική κοινωνία· ο Παππούς, ο ηλικιωμένος που την έχει πάρει υπό την προστασία του· ο χειροδύναμος Μάρκος, που δε δειλιάζει μπροστά στον κίνδυνο, αλλά διστάζει μπροστά στις λέξεις· ο δήμαρχος, ο γιατρός, ο δικηγόρος του νησιού κι άλλοι σημαίνοντες πολίτες του. Κάποια στιγμή στη μικρή νησιωτική κοινωνία θα ενταχθούν η Αθηναία Ρίτα με τον έφηβο γιο της, στο σπίτι της οποίας σύντομα θα εγκατασταθεί και ο λοχίας Γκέοργκ Φίσερ με τη μακρινή ελληνική καταγωγή. 

Το ίδιο διάστημα, στο Βερολίνο, ο επίατρος του ναυτικού Κρίστιαν Μίλερ θα γνωρίσει τη Μάρεν, τη γυναίκα της ζωής του. Ο πόλεμος όμως σύντομα θα χωρίσει τους δύο νέους. Ο ανθρωπιστής Κρίστιαν θα βρεθεί στο ελληνικό νησί, αποφασισμένος να πολεμήσει μονάχα τους κοινούς ανθρώπινους εχθρούς, τον θάνατο και τον πόνο, με όπλο το νυστέρι του. Ο πόλεμος, ωστόσο, είναι πάντα απρόβλεπτος… Νησιωτική Ελλάδα-Βερολίνο...  

Κατακτητές και κατακτημένοι, πολιορκημένοι από τη βαρβαρότητα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Φόβοι, αγωνίες, πάθη, αμφιβολίες αλλά κι η μεγαλοσύνη του ανθρώπου, που κατορθώνει πάντα να «φωτίζει» και τις πιο σκοτεινές εποχές.

Διαγωνισμός

 Οι εκδόσεις Ψυχογιός προσφέρουν στους αναγνώστες του Πινακίο ένα αντίτυπο «Ο  Γερμανός Γιατρός» που υπογράφει η Σόφη Θεοδωρίδου. Για να το διεκδικήσετε κάντε like στην σελίδα του Πινακίου εδώ  και κοινοποιήστε την ανάρτηση. Ο νικητής θα ανακοινωθεί την Δευτέρα 23 Σεπτεμβρίου από την σελίδα του Πινακίου στο facebook. Καλή επιτυχία σε όλους