Μουσική: Ακροβατώντας στη ζωή και στο όνειρο

Της Μάρως Σαρίφ
Μουσική λέγεται η τέχνη και η επιστήμη του συνδυασμού των ήχων. Ο κατάλληλος συνδυασμός των ήχων παράγει μελωδικές, αρμονικές και ρυθμικές εντυπώσεις, που τέρπουν την ακοή, ενδιαφέρουν το πνεύμα και προκαλούν διάφορα συναισθήματα. Στους νεότερους χρόνους ως μουσική, ορίζεται η τέχνη έκφρασης των αισθημάτων και των ιδεών με τη βοήθεια ήχων, αρμονικά συνδυασμένων, η μελωδία μιας μουσικής σύνθεσης που εκτελείται με φωνή ή με όργανα, η ορχήστρα, το σύνολο των μουσικών (εκτελεστών, οργανοπαιχτών) και το σύνολο των ηχητικών αξιών της εικόνας, που στηρίζεται στη μελωδία, την αρμονία, το ρυθμό, τον τονισμό, το μουσικό ρυθμό κλπ.


Κύρια συστατικά της μουσικής:

1) ο ήχος: χωρίς αυτόν δεν μπορεί να νοηθεί μουσική και σε αυτόν ακριβώς περιέχονται τα άλλα στοιχεία, όπως η χροιά (το ιδιαίτερο χρώμα που ξεχωρίζει την μια φωνή από την άλλη, το ένα όργανο από το άλλο), η εκπομπή που ο ήχος παίρνει το επιθυμητό ύψος, την οξύτητα ή τη βαρύτητα, η ένταση, δηλαδή η ενδυνάμωση του ήχου, και τέλος, η διάρκεια, που εξαρτάται από την παράταση ή την παύση των παλμικών δονήσεων, που κάνουν τον ήχο.

2) Ο ρυθμός: είναι η κανονική υποδιαίρεση μουσικού έργου σε ίσα μέρη. Κάθε ίσο μέρος είναι μέτρο. Γενικότερα, ρυθμός είναι το ομοιόμορφο επαναλαμβανόμενο. Η συμμετρία και η τάξη, απαραίτητο στοιχείο της φύσεως και υπάρχει σε όλες τις καλές τέχνες.

3) Η μελωδία: είναι ο συνδυασμός διαφόρων ήχων που ηχούν χωριστά.

4) Η αρμονία: είναι η συνήχηση δύο ή περισσότερων φθόγγων. Η ευρωπαϊκή μουσική βασίζεται στη μείζονα και στην ελάσσονα κλίμακα.

Αντανακλά στην πραγματικότητα

Η μουσική είναι το είδος της τέχνης που αντανακλά στην πραγματικότητα και επιδρά στον άνθρωπο με ενσυνείδητες και οργανωμένες ηχητικές δομές. Οι δομές αποτελούνται, κυρίως, από τους τόνους.

Η μουσική βρίσκεται περισσότερο κοντά στο λόγο και τους κραδασμούς της φωνής που εξωτερικεύει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. Οι μουσικοί ήχοι, μ' όλη την ομοιότητά τους, με τους ήχους της πραγματικής ζωής, διαφέρουν απ' αυτούς με την αυστηρή οργάνωση του τόνου και του ρυθμού, ανήκουν δε σε συστήματα ιστορικά διαμορφωμένα, επιλεγμένα από τη μουσική πρακτική της κάθε κοινωνίας. Οι θυμικές διεργασίες και καταστάσεις του ανθρώπου παίζουν σημαντικό ρόλο στη μουσική όπως και οι βουλητικές παρορμήσεις. Στο μουσικό περιεχόμενο τον κύριο λόγο έχει η ηχητική και χρονική φύση της μουσικής. Στηρίζεται στον συνηθισμένο τρόπο έκφρασης των ψυχικών καταστάσεων και της μετάδοσής τους με τον ήχο και έτσι, εκφράζει το θυμικό βίωμα ως κίνηση με τις αλλαγές, αποχρώσεις, δυναμικές εντάσεις, υφέσεις, την αρμονική εξέλιξη, τις συγκρούσεις. Η μουσική εκφράζει επίσης, τους χαρακτήρες των ανθρώπων. Γι' αυτό τη μουσική των ανθρώπων την ονόμασαν "γλώσσα της ψυχής".

Από τη φύση της δεν μπορεί να εκφράσει ολόκληρο τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και γι' αυτό, έχει ανάγκη από τις λέξεις και άλλα μη μουσικά εκφραστικά μέσα.Η μουσική μορφή που ενσαρκώνει το μουσικό περιεχόμενο, είναι και ο τρόπος ύπαρξης της μουσικής. Στο σύστημα των μουσικών ήχων στο οποίο εκφράζονται τα συναισθήματα, οι σκέψεις και οι καλλιτεχνικές παραστάσεις του συνθέτη - περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία. Ακόμα και αν διαχωριστούν οι μουσικοί συνδυασμοί ήχων, διατηρούν τις πρωταρχικές εκφραστικές τους δυνατότητες και αυτές χρησιμοποιούνται σε κάθε μουσικό έργο.

Η μουσική κάθε έθνους και κάθε εποχής χαρακτηρίζεται από επιλογή τύπων ηχητικών συνδυασμών και κανόνων χρησιμοποίησής τους. Οι μουσικές "γλώσσες" των διαφόρων εθνών, εποχών και συνθετών έχουν μεγάλη ποικιλία, σ' όλες όμως, υπάρχουν αρχές, δομές και κοινά γενικά χαρακτηριστικά. Η μελωδία είναι το σπουδαιότερο εκφραστικό μέσο της μουσικής.

Η μουσική δραστηριότητα του ανθρώπου περιλαμβάνει τη δημιουργία, την εκτέλεση και την πρόσληψη , στις οποίες αντιστοιχούν τα τρία στάδια του έργου: σύνθεση, εκτέλεση, ακρόαση. Σύμφωνα με το περιεχόμενό της, η μουσική διακρίνεται σε λυρική, επική, δραματική, ηρωική, τραγική, χιουμοριστική, σοβαρή και ελαφρά, με βάση την εκτέλεση, σε φωνητική και ενόργανη και τέλος, με βάση τη σύνθεση, σε θεατρική, χορευτική, ενόργανη ή σε μουσική με συνοδεία απαγγελίας. Διακρίνεται επίσης, σε μουσική θεάματος, για μουσικό θέατρο, για θέατρο πρόζας, για κινηματογράφο, μουσικής συναυλίας, συμφωνική, μουσική δωματίου, μαζική, μουσική για τραγούδι (ύμνος, νανούρισμα, κλπ), χορού (βαλς, κλπ), εμβατήριο στρατιωτικό ή πένθιμο, σουίτα, συμφωνικό ποίημα, κονσέρτο, ορατόριο, καντάτα, σονάτα, τρίο, κουαρτέτο, κουιντέτο, ρομάντσα, ή σε τελετουργική μουσική: ψαλμός, δρώμενα, χορικά, λειτουργίες, ρέκβιεμ. Άλλοι μικρότεροι διαχωρισμοί: άρια, σύνολο, χορικά, όπερα, οπερέτα, αντάτζιο, παραλλαγή, αντάντε, σκέρτσο. Ως στοιχεία προέλευσης της μουσικής θεωρούνται: το κελάηδημα των πουλιών, οι ερωτικές επικλήσεις των ζώων, οι ρυθμοί δουλειάς των ανθρώπων, τα ξόρκια, τα μοιρολόγια κλπ. 

Η δύναμή της

Στην αρχαία Ελλάδα μορφωμένος και καλλιεργημένος άνθρωπος θεωρούνταν αυτός που είχε διδαχθεί μουσική, μαθηματικά και αθλητισμό. Έγκυρες έρευνες μεγάλων επιστημόνων, έχουν αποδείξει, ότι τα παιδιά που ασχολούνται με την μουσική από την παιδική τους ηλικία, τα πηγαίνουν καλύτερα στο σχολείο. Αυτό συμβαίνει γιατί αναπτύσσονται με αρμονικό τρόπο τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Επίσης οι αρχαίοι είχαν προχώρησει πολύ πιο μακριά και εκτός από γιορτές, θέατρο κλπ, χρησιμοποίησαν την μουσική ακόμη και στον πόλεμο. Συγκεκριμμένα, όπως βάδιζε το στράτευμα για την μάχη, μπροστά προπορεύονταν μια ομάδα από σαλπιγκτές οι οποίοι έπαιζαν μελωδίες με ηρωικό χαρακτήρα, τους λεγόμενους Παιάνες και με τον τρόπο αυτό ανύψωναν το ηθικό των στρατιωτών και αυτή την τακτική μάλιστα την αντέγραψαν και όλοι οι στρατοί του κόσμου, τα επόμενα χρόνια. Στην Ινδία, οι φακίριδες με την φλογέρα τους, καταφέρνουν και μαγεύουν ένα από τα πιο επικίνδυνα και δηλητηριώδη φίδια που υπάρχει στον κόσμο, την κόμπρα, και την κάνουν να λικνίζεται χαριτωμένα κάτω απ' τις μελωδίες τους. Επιστήμονες έχουν κάνει έρευνες και έχουν αποδείξει ότι ακόμη και τα φυτά όταν μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον με απαλή μουσική υπόκρουση, αναπτύσσονται γρηγορότερα. Επιστήμονες της Σλοβακίας κάποτε, είχαν κάνει ένα πείραμα σε δύο αγελάδες. Αρχικά έβαλαν την πρώτη μόνη της σε ένα σταύλο και την δεύτερη σε έναν άλλο. Στον πρώτο σταύλο είχαν βάλει να παίζει rock μουσική και στον άλλο κλασσική μουσική και περισσότερο έργα του Mότζαρτ. H πρώτη αγελάδα δεν έβγαζε καθόλου γάλα, ενώ η δεύτερη έβγαζε τόσο πολύ που οι επιστήμονες με αυτό το πείραμα, απέδειξαν την δύναμη που ασκεί η κλασσική μουσική ακόμη και στην ψυχολογία των ζώων.

Μουσικοθεραπεία

Επίσης η μουσική χρησιμοποιείται και για θεραπευτικούς σκοπούς. Πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, ψυχοσωματικές διαταραχές, ψυχιατρικές παθήσεις, νοητική στέρηση, παιδιά αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες και άλλα πολλά και έτσι τα τελευταία χρόνια, ανακαλύφθηκε μια καινούργια μέθοδος, η λεγόμενη Μουσικοθεραπεία.Η Μουσικοθεράπεια είναι μια μορφή δημιουργικής ψυχοθεραπείας μέσω της τέχνης κατά την οποία η προσοχή του θεραπευτή εστιάζεται στην δημιουργία και αξιολόγηση της εξελισσόμενης θεραπευτικής σχέσης με την βοήθεια της μουσικής και των ήχων. Η σχέση δημιουργείται μέσω του μουσικού αυτοσχεδιασμού ή της μουσικής έκφρασης, χωρίς όμως να αποκλείει την δυνατότητα λεκτικής επικοινωνίας. Απευθύνεται σε εφήβους, ενήλικες και παιδιά, εφαρμόζεται σε ατομικά ή ομαδικά επίπεδα και σε οποιαδήποτε ψυχοσωματική κατάσταση, όπως και άλλες μορφές ψυχοθεραπείας.

«Τα αυτιά σας είναι φτιαγμένα για τη μουσική»

Μεγάλοι φιλόσοφοι των αρχαιοτάτων χρόνων, όπως ο Πλάτωνας είχε πει το εξής: «...Όπως ακριβώς τα μάτια μας είναι φτιαγμένα για την αστρονομία, έτσι και τα αυτιά μας είναι φτιαγμένα για την μουσική». Ο Σαίξπηρ που άφησε την δική του εποχή, είχε πει το εξής: «Ό άνθρωπος που δεν συγκινείται απ' την μουσική είναι ικανός για προδοσίες, στρατηγήματα και αρπαγές. Να δυσπιστείτε σε έναν τέτοιο άνθρωπο».

Η ειδίκευση

Η επιστήμη και η τέχνη της μουσικής, για όσους δεν γνωρίζουν, σπουδάζεται στα ωδεία και στο πανεπιστήμιο. Στα ωδεία σπουδάζουν, όσοι επιθυμούν να ειδικευθούν ως καθηγητές σε κάποιο Μουσικό όργανο ή στα Ανωτέρα θεωρητικά μαθήματα μουσικής(Δίπλωμα σύνθεσης ή Δίπλωμα Διεύθυνσης Ορχήστρας) ή στην Φωνητική(τραγούδι), είτε στην κλασσική, είτε στην σύγχρονη μουσική και η φοίτηση είναι 12 χρόνια και αφορά τον ιδιωτικό τομέα. Όσοι επιθυμούν να σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο ειδικεύονται εξίσου ως καθηγητές, περισσότερο σε θεωρητικό επίπεδο, στο τμήμα της Μουσικολογίας, Εθνομουσικολογίας και Τεχνολογίας ήχου και η φοίτηση είναι 5 χρόνια και αφορά τον δημόσιο τομέα. Οπότε μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο κοπιάζει κάποιος που σπουδάζει την επιστήμη και την τέχνη της μουσικής!

Επίσης, θέλω να αναφέρω μερικούς από τους μεγάλους κλασσικούς συνθέτες(Μότζαρτ, Μπετόβεν, Μπάχ, Τσαικόφσκι, Σοπέν, Γιόσεφ Χαύντν κλπ), που πέραν της ομορφιάς της ψυχής τους μας άφησαν μεγάλα μουσικά έργα που αποτελούν βαριά κληρονομιά..

Πλέον μπορούμε όλοι να καταλάβουμε ότι το έργο και η δύναμη της μουσικής, μας πρόσφερε, μας προσφέρει και θα μας προσφέρει στην ζωή μας μέχρι το τέλος του κόσμου. Πέρα από τα ανεκτίμητα δώρα που έχει δώσει ο Θεός, στον άνθρωπο, ένα από αυτά είναι και η μουσική γιατί ενώνει όλο το κόσμο μέσα από την γλώσσα της ψυχής.......

«Όπως η ιατρική ασχολείται με την υγεία του ανθρώπου, έτσι και η μουσική ασχολείται με την υγεία της ψυχής»

Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
εκεί που αναγράφετε το έργο της μουσικής είναι πληροφορίες που έχω συλλέξει από το internet και από το βιβλίο της θεωρίας της μουσικής που έχω διδαχθεί, γι' αυτό δεν μπορώ να τις διαφοροποιήσω γιατί είναι κανόνες. Το κείμενο που αναφέρεται στην δύναμη της μουσικής, είναι πληροφορίες και γνώσεις που έχω αποκτήσει από την μέχρι τώρα πορεία μου στον δρόμο της σπουδής.

Καλό μουσικό ταξίδι...