Παναγιώτης Χατζηαναγνώστου: Σήμερα ο Καραγκιόζης είναι πιο επίκαιρος από ποτέ

Ο Παναγιώτης Χατζηαναγνώστου λίγο πριν την παράσταση στο Διά..λόγου Τέχνη - Φωτ: Φάνης Μουσταϊζης

Ο Παναγιώτης Χατζηαναγνώστου ζωντανεύει τον εθνικό λαϊκό μας ήρωα τον Καραγκιόζη στον μπερντέ. Πέρα από τις κλασικές ιστορίες «σκαρώνει» και δικές του καθώς ο Καραγκιόζης είναι ζωντανός και επηρεάζεται από τις εξελίξεις. Εξελίξεις και ειδήσεις που τον «πνίγουν» και θέλει να βγει να μιλήσει, να φωνάξει, να αφυπνίσει. Ο Παναγιώτης Χατζηαναγνώστου εξηγεί στο Πινάκιο γιατί ο Καραγκιόζης εν έτει 2017 είναι επίκαιρος, πως εκπροσωπεί τον μέσο Έλληνα πολίτη ενώ ταυτόχρονα ανοίγει με τα καμώματα του διάπλατα την φαντασία των παιδιών.

Επίσης ο Έλληνας καραγκιοζοπαίχτης μας εκμυστηρεύεται το… γενεολογικό δέντρο του Καραγκιόζη και πότε αυτός –και κάτω από ποιες συνθήκες- εμφανίστηκε στην Ελλάδα και ενσωματώθηκε με το ελληνικό DNA…

Συνέντευξη στον Λευτέρη Χ.Θεοδωρακόπουλο για το Πινάκιο

Φωτογραφίες: Φάνης Μουσταϊζης & Αρχείο Παναγιώτη Χατζηαναγνώστου

Ασχολείστε με το θέατρο σκιών κ. Χατζηαναγνώστου. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε και αγαπήσατε τη συγκεκριμένη τέχνη;

Δίνει ζωή στο μπερντέ και συνεχίζει την παράδοση - Φωτ: Από το προσωπικό του αρχείο

«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Κερατσίνι Αττικής, και σήμερα κύριο μου επάγγελμα είναι ένα από τα σπουδαιότερα είδη λαϊκής έκφρασης και τέχνης…το Θέατρο Σκιών.

Η πρώτη επαφή με το θέατρο σκιών που θυμάμαι, είναι από μια φωτογραφία στο σαλόνι του σπίτι μου, που κρατάω στα χέρια μου 2 φιγούρες..τον Καραγκιόζη και τον Μπαρμπαγιώργο, σε ηλικία 4 ετών. Το «μικρόβιο» αυτό του θεάτρου σκιών.. ήταν αρκετό, για να με τραβήξει από το χέρι και να με κρατήσει δίπλα του.

Την πρώτη μου ζωντανή παράσταση την είδα, από τον μετέπειτα δάσκαλο μου Πάνο Καπετανίδη στο Κερατσίνι. Παράλληλα παρακολούθησα παλιούς παίκτες του είδους και συνεργάστηκα με αρκετούς νέους μαθαίνοντας τις παραστάσεις, τον τρόπο μίμησης, της υποκριτικής,της κίνησης των φιγουρών.

Αυτό που χρειάζεται σε αυτή την τέχνη είναι πάνω από όλα αγάπη, και μετά γνώσεις, για να μπορέσεις να αποδώσεις σωστά, όπως πρέπει την τέχνη του Καραγκιόζη. Είναι μια δύσκολη τέχνη..αν σκεφτούμε ότι στο Θέατρο χρειάζονται πολλά καλλιτεχνικά επαγγέλματα ώστε να ανέβει μια θεατρική παράσταση, στο θέατρο σκιών και στον Καραγκιόζη τα κάνει όλα ένας άνθρωπος..ο καραγκιοζοπαίκτης!!!Μόνος του κάνει την σκηνή του,τις φιγούρες του, την σκηνοθεσία,προετοιμάζει με την φαντασία του τα διάφορα εφέ..κάνει όλες τις φωνές και τα έργα που παίζει δεν είναι γραμμένα σε κάποιο κείμενο ώστε για να τα μάθει απέξω αλλά είναι γραμμένα στην μνήμη του κάθε καραγκιοζοπαίκτη απο τον καιρό που ήταν βοηθός..δηλαδή σπο στόμα σε στόμα, από καραγκιοζοπαίκτη σε βοηθό..σαν το δημοτικό τραγούδι, είναι και αυτό ένα κομμάτι από αυτό που λέμε παραδοσιακός γραπτός λόγος.

Υπήρχαν αντιδράσεις από τους δικούς μου..αλλά γρήγορα ξεπεράστηκαν όταν κατάλαβαν ότι η αγάπη μου για το θέατρο σκιών ήταν αυτή που θα με έκανε χαρούμενο πραγματικά.

Δύσκολα μπορεί να επιβιώσει οικονομικά σήμερα ο καραγκιοζοπαίχτης.. Από την μια η οικονομική κρίση και από την άλλη η πολιτεία μας.. που δεν βοηθάει καθόλου αυτή την πολιτισμική μας κληρονομιά».

Τι τον κάνει ακόμη και σήμερα επίκαιρο τον Καραγκιόζη;

Με την μεγάλη του αγάπη, τον Καραγκιόζη

«Λόγω τις οικονομικής κρίσης θεωρώ ότι ο Καραγκιόζης σήμερα είναι πιο επίκαιρος από ποτέ!!!Έχει πολλά πράγματα να πει..!Το κολλητήρι έλεγε «μπαμπάκο πεινάω» και έλεγαν τα παιδιά..εντάξει πεινάει!!Αλλά σήμερα όταν το ακούνε το καταλαβαίνουν και τα ίδια..γιατί πεινάνε και αυτά!!

Ο Καραγκιόζης σήμερα συμβολίζει τον απλό καθημερινό Έλληνα...τον Έλληνα που δεν έχει να φάει να βάλει στα πόδια του ένα ζευγάρι παπούτσια από την οικονομική κρίση…που κάνει όλες τις δουλειές για να μπορέσει να βγάλει το μεροκάματο, και να πάει ένα καρβέλι ψωμί στο σπίτι του για να φάνε τα παιδιά του. Να γιατί ο Καραγκιόζης είναι πιο επίκαιρος από ποτέ και μιλάει στις ψυχές όλων των Ελλήνων..γιατί είναι η εικόνα και η φωνή του Έλληνα σήμερα. Ακόμα και παγκοσμίως αν το δούμε.. η παράγκα του συμβολίζει την μετανάστευση των προσφύγων που μένουν εδώ και καιρό στα χαρτόκουτα...!!!

Ο Καραγκιοζης όταν είχε προβλήματα με το σεράι. και με τον βεληγκέκα ερχότανε ο θείος του..ο Μπαρμπα-Γιώργος για να βάλει μια τάξη και να κρατάει τις ισορροπίες. Μήπως σήμερα και εμείς οι Έλληνες πρέπει να ψάξουμε να βρούμε έναν «Μπαρμπαγιώργο» που να μπορέσει να βάλει τα πράγματα στις θέσεις τους (με την τρόικα..τον Σόιμπλε και την Μέρκελ...;;;)».

Παραμένει ακόμη απέναντι από την εξουσία;

«Ο Καραγκιόζης εκτός από το να σατιρίζει τους άλλους..ξέρει πρώτα από όλα να σατιρίζει τον ίδιο του τον εαυτό. Για αυτό και η σάτιρα του είναι πάντα καλοπροαίρετη. Λέει το κεφάλι μου είναι σαν καρπούζι, έχω μια μύτη σαν μελιτζάνα..

Ο Καραγκιόζης λέει πάντα τα πράγματα και τις καταστάσεις με το όνομα τους..για αυτό τον λόγο δεν είναι αρεστός από την κεντρική εξουσία, η οποία επειδή δεν μπορούσε να του κλείσει το μεγάλο του στόμα, γιατί ήταν μια παράδοση λαϊκή, που ήταν συμπαθείς στους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, και είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον και έτσι..σιγά σιγά τον υπέσκαπταν..τον καταδίκασαν σαν μια στείρα γραφικότητα και σήμερα θεωρείτε ένα παιδικό θεατράκι που δεν έχει ανταπόκριση στους μεγάλους...ΌΧΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΤΣΙ....!!!!».

Δηλαδή είναι η φωνή του Έλληνα;

«Ο Καραγκιόζης θα έλεγα σήμερα πως είναι αγανακτισμένος με την κατάσταση που επικρατεί!!

Ο σημερινός Έλληνας φοβάται να μιλήσει, διστάζει και σε αυτό το σημείο έρχεται ο Καραγκιόζης και γίνεται η φωνή του βγαίνει στους δρόμους μιλάει με τον δικό του τρόπο και τα λέει έξω από τα δόντια...όπως μόνο αυτός ξέρει!!!».

Αλήθεια, πώς «γεννήθηκε» ο Καραγκιόζης;

«Υπάρχουν στην ιστορία διάφορα παιχνίδια με την σκιά που λένε ότι κάπως έτσι δημιουργήθηκε το θέατρο σκιών!!στην Κίνα λένε...ότι σε έναν ποταμό..στον Γιάν Τσέ μαζευόντουσαν πολλά κουνούπια..και οι άνθρωποι για να φυλαχτούνε απο αυτά τα κουνούπια έβαζαν στα παράθυρα τους ριζόχαρτο..!Το βράδυ από τις σκιές που κάναν οι άνθρωποι μέσα στο σπίτι σχηματιζόντουσαν διάφορες σκιές...άλλοτε κωμικές και άλλωτε τραγικές...και απο εκεί τους μπήκε η ιδέα αυτό να το κάνουν θέατρο!! Ταξίδεψε μέσα από διάφορες πόλεις τις μέσης ανατολής και της βόρειας Αφρικής για να καταλήξει στην Τουρκία!!

Και εκεί υπάρχει μια ιστορία που λέει ότι ο Χατζηαβάτης ήταν εργολάβος και έφτιαχνε σπίτια..είχε αναλάβει το χτίσει το σεράι ενός Πασά και είχε πάρει τον φίλο του τον Καραγκιόζη σαν αρχιμάστορα-μαραγκό για να τον βοηθήσει.

Ο Καραγκιόζης όμως ήταν πολύ κωμικός και έλεγε πολλά αστεία στους εργάτες και έτσι το σεράι δεν τελείωνε ποτέ..ο Πασάς θυμωμένος από αυτή την κατάσταση έβαλε να σκοτώσουν τον Καραγκιόζη. Μετά είχε τύψεις για αυτό που έκανε και έπεσε σε βαθειά μελαγχολεία. Τότε ο Χατζηαβάτης πήρε ένα χαρτόνι..έκανε την μορφή του Καραγκιόζη και κάνοντας την φωνή του έπαιζε σε ένα άσπρο σεντόνι τις αστείες ιστορίες του Καραγκιοζη. Μετά μπήκε στην Ελλάδα..το 1841 στο Ναύπλιο, που σε μια τοπική εφημερίδα τις εποχής εκείνης γίνεται γραπτός λόγος για την ύπαρξη θεατρου σκιών. Ο πρώτος Καραγκιοζοπαίκτης στην Ελλάδα ήταν ο μπαρμπα-Γιάννης Βράχαλης. Και ένας άλλος καραγκιοζοπαίκτης,στην Πάτρα ο Μίμαρος,το 1890 αφαιρεί τα τούρκικα στοιχεία και σιγά-σιγά του δίνει την φόρμα που βλέπουμε και σήμερα».

Ο Καραγκιόζης «κερδίζει» ακόμη και σήμερα το κοινό του επειδή είναι διαδραστικός;

«Ο Καραγκιόζης είναι μια ζωντανή τέχνη επειδή έχει την άμεση επαφή με το κοινό του μπορεί να γίνει κάτι την ώρα της παράστασης και κατευθείαν ο ίδιος ο Καραγκιόζης να το σχολιάσει...αυτό άλλωστε τον καθιστά και ζωντανό θέατρο.

Ο Καραγκιόζης γλεντάει την κάθε στιγμή,πάντα αισιόδοξος,με το καλαμπούρι του,τραγουδάει..χορεύει..για να ξεχνάει την πείνα του..!!»

Σας ενοχλεί που η λέξη «Καραγκιόζης» έχει περάσει ως αρνητικός όρος στην γλώσσα μας ;

«Την σημασία της λέξης «Καραγκιόζης» λίγοι την ξέρουν..και ελάχιστοι την έχουν κατανοήση!! Ο λαϊκός μας ήρωας αυτός, είναι άκακος χαρακτήρας με καλές προθέσεις, πανέξυπνος, τετραπέρατος, εργατικός, κάνει όλες τις δουλείες για να μπορέσει να βγάλει το ψωμί του, να το πάει στα κολλητηρια να φάνε. Αν θεωρούντε αρνητικά χαρακτηριστικά αυτά..θα ήθελα πολύ σήμερα να με φώναζαν και εμένα έτσι.».

Ποιος Έλληνας ηθοποιός θα «κούμπωνε» πάνω στον Καραγκιόζη;

«Δεν ξέρω ποιός ηθοποιός θα ήταν ο καταλληλότερος άνθρωπος σήμερα να ενσαρκώσει τον Καραγκιόζη..πάντως ο Θανάσης Βέγγος σίγουρα θα ήταν απο το παρελθόν.Είχε όλα τα στοιχεία αυτά που χαρακτηρίζουν τον λαϊκό μας ήρωα..και το περνάει και έμμεσα στις ταινίες του».

Ο Καραγκιόζης επηρεάζεται από την επέλαση της τεχνολογίας;

«Ο κόσμος προχωράει...η τεχνολογία εξελίσσεται...στόχος μου σίγουρα είναι..να του δώσω τα στοιχεία του σήμερα..να εξελιχθεί.. χωρίς να χάσει την φόρμα του!!!».

Ο Πάνος Χατζηαναγνώστου ετοιμάζει τις εξής παραστάσεις το επόμενο διάστημα: