-Τα παιδιά έχουν ένα μοναδικό χάρισμα: μπορούν να ονειρευτούν

Η ΛΙΑΝΑ ΔΕΝΕΖΑΚΗ

Εικονο-γραφεί με πολύχρωμα και έντονα χρώματα τις ψυχές των παιδιών μας

-Το παιδί κουβαλά έναν κόσμο ισχυρό μα αδιαμόρφωτο, έναν κόσμο φανταστικό, γεμάτο έντονα συναισθήματα κι αληθινές επιθυμίες

Κάποτε μια μάνα ρώτησε τον Αϊνστάιν τι θα τη συμβούλευε να κάνει ώστε να βοηθήσει το παιδί της να γίνει σαν εκείνον. Ο Αϊνστάιν απάντησε χαμογελώντας: «Να του λέτε παραμύθια», και της εξήγησε πως χωρίς φαντασία, και μάλιστα αχαλίνωτη, οι άνθρωποι δε θα είχαν ανακαλύψει ποτέ τους τίποτα, γιατί θα αδυνατούσαν να σκεφτούν οτιδήποτε διαφορετικό.

Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου

Παιδί, μια λέξη, μια μορφή, αναμφισβήτητα όλη μας η ζωή.

Πόσο μεγάλη ευθύνη έχει κανείς να μεγαλώσει ένα παιδί και πόσο μάλλον να του πλάσει τη φαντασία τη νοημοσύνη, την υφή της σκέψης του.

Την ευθύνη αυτή έχει αναλάβει η Λιάνα Δενεζάκη, συγγραφέας παιδικών βιβλίων αλλά και εικονογράφος।Τη Λιάνα Δενεζάκη χαρακτηρίζει μια σπάνια και ιδιαίτερα ξεχωριστή ευαισθησία κι αυτό είναι χάρισμα, να απευθύνεσαι μέσω του κειμένου σου αλλά και των εικόνων της φαντασίας σου, σε μικρά παιδιά και να τους δημιουργείς υγιείς παραστάσεις αλλά και πρότυπα.

Όπως λέει χαρακτηριστικά η ίδια στη συνέντευξη της στην Άλμα Υγείας « Τα παιδιά έχουν ένα μοναδικό χάρισμα: μπορούν να ονειρευτούν. Δυστυχώς, όμως, καθώς τα χρόνια περνούν, αναπτύσσεται και καλλιεργείται έντονα η πεποίθηση πως οι γνώσεις είναι σημαντικότερες από τη φαντασία».Στην συνέντευξη της η Λιάνα Δενεζάκη, μιλά για τα σχολικά εγχειρίδια, για τα παιδιά που γεννιούνται και μεγαλώνουν στις πόλεις πως δραπετεύουν μέσα από τις σελίδες των παραμυθιών αλλά και για το πώς η τηλεόραση και το διαδίκτυο μπορούν να αλλοιώσουν το ψυχισμό ενός παιδιού, καθώς αυτός ακόμη διαμορφώνεται.

Τέλος η συγγραφέας προσδιορίζει τι σημαίνει παιδί για εκείνη προσωπικά, «Παιδί για μένα σημαίνει κίνηση, ζωή, μέλλον, φαντασία, πλούτος συναισθημάτων, πάθος, παιχνίδι κι όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά»



Η δημιουργία ενός παιδικού βιβλίου δεν έχει μεγάλη ευθύνη;

Το παιδί κουβαλά έναν κόσμο ισχυρό μα αδιαμόρφωτο, έναν κόσμο φανταστικό, γεμάτο έντονα συναισθήματα κι αληθινές επιθυμίες. Ο συγγραφέας από την πλευρά του καλείται αυτά τα στοιχεία να τα χρησιμοποιήσει σαν εργαλεία. Τη στιγμή που η ιδέα γεννιέται στο μυαλό του, γίνεται κι ο ίδιος παιδί· ωστόσο, οφείλει να χρησιμοποιήσει τη γνώση και τη λογική του ενηλίκου.

Τι εφόδια μπορεί να δώσει ένα παραμύθι σε ένα παιδί;

Η λέξη «παραμύθι» ετυμολογικά προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «παραμυθούμαι», που σημαίνει: παρηγορώ, συμβουλεύω, υποστηρίζω, προτρέπω, ενθαρρύνω, ανακουφίζω. Το παραμύθι από την αρχή της δημιουργίας του είχε πολλαπλά επίπεδα «ανάγνωσης», κι αυτό είναι η μαγεία και το σπουδαιότερο εφόδιο που μπορεί να δώσει στον άνθρωπο. Λειτουργεί σαν έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες εξέλιξης των λαών, κουβαλά μέσα του παραδόσεις, σημεία των καιρών, ενώ την ίδια στιγμή είναι ένας κόσμος εκτός χρόνου, χώρου και αιτιότητας, που λειτουργεί θεραπευτικά στην ψυχή μας.

Θεωρείτε ότι τα σχολικά βιβλία θα έπρεπε να είχαν διαφορετική δομή αλλά και υφή; Θα έπρεπε να έπαιρναν «χρώματα & γεύσεις» από την παιδική λογοτεχνία;

Πιστεύω πως ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα θα έπρεπε να έχει διαφορετική δομή, υφή και στόχευση, αλλά αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση. Για να επανέλθω όμως στην ερώτηση: Η παιδική λογοτεχνία, σε υποτυπώδη, έστω, βαθμό, «χρωματίζει» τα σχολικά βιβλία αν και όχι με τον τρόπο που, κατά την γνώμη μου, θα της ταίριαζε. Θα χαιρόμουν να δω όχι μόνο την παιδική λογοτεχνία αλλά και το ομαδικό παιχνίδι, τη φαντασία, την ενθάρρυνση της πρωτοβουλίας, την ελεύθερη και κριτική σκέψη, την ουσιαστική καλλιέργεια αξιών κι ανθρώπινων σχέσεων να παίρνουν τη θέση που τους αξίζει μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Πόσο δύσκολο αναγνωστικό κοινό είναι τα παιδιά;

Τα παιδιά μπορεί να τα ξεγελάσεις με εύκολες μανιέρες και λογοπαίγνια που τους αρέσουν και να τα κάνεις να πιστέψουν πως αυτό που κρατούν στα χέρια τους έχει μεγάλη λογοτεχνική αξία, όμως την επικοινωνιακή συνταύτιση την πετυχαίνουν μόνο όταν αυτό που διαβάζουν είναι αληθινό και γράφτηκε με σεβασμό και αγάπη।

Κατά πόσο είναι εύκολο να τους εξιστορείτε κόσμους μαγικούς, κόσμους παραμυθένιους, όταν ήδη τα περισσότερα παιδιά είναι «αιχμάλωτα» σε άχρωμα διαμερίσματα μιας δαιδαλώδους τσιμεντούπολης;

Στα παραμύθια συναντάμε ξωτικά που κάνουν παρέα με σκανταλιάρες νεράιδες κι όμορφες πριγκιποπούλες με την ίδια συχνότητα που συναντάμε δράκους με ανθρώπινη λαλιά και κακούς μάγους. Μέσα στις σελίδες των παραμυθιών ζουν πλάσματα βγαλμένα από τη φαντασία κάθε παιδιού. Σε έναν υπερβατικό κόσμο, που ο άνθρωπος δεν έχει κανέναν έλεγχο, τα παιδιά αιώνες τώρα μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και αγωνίες για τη ζωή, ανεξάρτητα από το πού γεννήθηκαν ή μεγαλώνουν.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για τα παιδιά τους ώστε να αποκτήσουν βάσεις -όχι μόνο γνώσεις- αλλά και για να αναπτύξουν τα ερεθίσματά τους;

Τα παιδιά έχουν ένα μοναδικό χάρισμα: μπορούν να ονειρευτούν. Δυστυχώς, όμως, καθώς τα χρόνια περνούν, αναπτύσσεται και καλλιεργείται έντονα η πεποίθηση πως οι γνώσεις είναι σημαντικότερες από τη φαντασία. Κάποτε μια μάνα ρώτησε τον Αϊνστάιν τι θα τη συμβούλευε να κάνει ώστε να βοηθήσει το παιδί της να γίνει σαν εκείνον. Ο Αϊνστάιν απάντησε χαμογελώντας: «Να του λέτε παραμύθια», και της εξήγησε πως χωρίς φαντασία, και μάλιστα αχαλίνωτη, οι άνθρωποι δε θα είχαν ανακαλύψει ποτέ τους τίποτα, γιατί θα αδυνατούσαν να σκεφτούν οτιδήποτε διαφορετικό.

Δυστυχώς, στην Ελλάδα παρατηρείται πως το αναγνωστικό κοινό χρόνο με το χρόνο μειώνεται. Ποια θα είναι η δική σας αντίδραση, που ουσιαστικά η δουλειά σας είναι ο προθάλαμος της νέας γενιάς των αναγνωστών στη χώρα μας;

Πράγματι ο αριθμός των Ελλήνων που διαβάζει βιβλία μειώνεται· η χώρα μας κατέχει το θλιβερό προνόμιο να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Νομίζω όμως πως η σχέση του Έλληνα με το βιβλίο οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο σχολείο και στον τρόπο που λειτουργεί η σχολική εκπαίδευση. Η μόρφωση που μας δίνεται είναι επιφανειακή και προωθεί τη στείρα απομνημόνευση γνώσεων, με αποτέλεσμα να δημιουργεί στο παιδί εχθρικά συναισθήματα για όλα τα βιβλία. Δεν είναι τυχαία η εικόνα παιδιών που καίνε τα βιβλία τους στο τέλος της σχολικής περιόδου.

Από την άλλη, η οικογένεια, παρασυρμένη από την ανάγκη της επιβίωσης και τους ρυθμούς της εποχής, αφήνει την τηλεόραση και τον υπολογιστή να αναθρέψουν τα παιδιά της, με ολέθριες, φυσικά, συνέπειες σε ό,τι αφορά στην πνευματική καλλιέργειά τους. Η ψηφιακή εικόνα, εκ των πραγμάτων, υπερτερεί σε αμεσότητα και παραστατικότητα σε σύγκριση με το βιβλίο, που χρειάζεται ηρεμία, χαλάρωση και σκέψη για να σε ταξιδέψει, και μαγνητίζει το θεατή από την αρχή, εναλλάσσοντας γεγονότα και εικόνες με μεγάλη ταχύτητα.

Τα ΜΜΕ παίζουν σημαντικό ρόλο στην πνευματική υποβάθμιση όλων μας, καθώς μας έχουν πείσει ότι το «έχειν» ταυτίζεται με το «είναι» κι ίσως να είναι κι ένας λόγος που ανθίζει η παραλογοτεχνία στις μέρες μας. Στις παραπάνω αιτίες, βέβαια, έρχεται να προστεθεί και η υψηλή τιμή των βιβλίων, θέμα για το οποίο είναι αρμόδια η Πολιτεία. Επειδή, λοιπόν, οι φορείς που έχουν την ευθύνη να στρέψουν τον Έλληνα προς το ποιοτικό βιβλίο δεν ενδιαφέρονται και δεν πρόκειται να το κάνουν, οι προσπάθειες πρέπει να βαρύνουν τον καθένα μας ξεχωριστά και όλους μαζί.

Τι σημαίνει «παιδί» για σας;

Παιδί για μένα σημαίνει κίνηση, ζωή, μέλλον, φαντασία, πλούτος συναισθημάτων, πάθος, παιχνίδι κι όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά.

Η λογοτεχνία κατά πόσο πιστεύετε πώς εκφράζει τον ψυχισμό ενός παιδιού;

Τα παραμύθια εμπεριέχουν ήρωες με τους οποίους το παιδί μπορεί να ταυτιστεί και ιστορίες που το βοηθούν να διαχειριστεί ασυνείδητα κομμάτια του ψυχισμού του. Η λογοτεχνία για παιδιά, ο ήρωας που στο τέλος νικά το τέρας ή το δράκο, προσφέρει στα παιδιά την υπόσχεση πως κι εκείνα με τη σειρά τους μπορούν να υπερνικήσουν προβλήματα κι εμπόδια που τώρα στα μάτια τους φαντάζουν άλυτα και ανυπέρβλητα.



Η τηλεόραση αλλά και το διαδίκτυο πλέον μπορούν να αλλοιώσουν το χαρακτήρα ενός παιδιού προβάλλοντας λάθος πρότυπα;

Η χωρίς όρια ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου, των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και της τηλεόρασης πράγματι μπορεί να αλλοιώσει την ψυχοσύνθεση ενός παιδιού. Οι αισθήσεις των παιδιών βομβαρδίζονται από ψηφιακούς ήχους και εικόνες που περιορίζουν τη φαντασία τους. Το παιχνίδι με τα άλλα παιδιά και η ουσία του μοιράσματος, που εμπεριέχεται και στην ανάγνωση ενός βιβλίου από τον ενήλικο, χάνονται από την έλλειψη δημιουργίας και ανάπτυξης σχέσεων, με αποτέλεσμα τα παιδιά να οδηγούνται στην απομόνωση. Το φαινόμενο του εθισμού στις νέες τεχνολογίες έχει πάρει τη μορφή σύγχρονής επιδημίας, ενώ από την άλλη δεν έχει αναφερθεί, τουλάχιστον απ’ όσο γνωρίζω, περιστατικό παιδιού που εθίστηκε στα παραμύθια με τρόπο τέτοιο που να του διαλύσει τη ζωή. Η τεχνολογία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γνώσης και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εξορκιστεί. Χρειάζεται όμως οι γονείς να προσέχουν ώστε τα παιδιά τους να εκτίθενται με μέτρο στα κατάλληλα για την ηλικία τους ερεθίσματα.

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον… θα ακολουθήσουν κι άλλες εκδόσεις παιδικών βιβλίων;

Το παιδικό βιβλίο είναι μία αγάπη που δεν τελειώνει. Αρκεί μία φορά να εμπλακεί κανείς σε αυτή τη διαδικασία για να νιώσει πως δε θα την εγκαταλείψει ποτέ. Η συνδιαλλαγή με τους μικρούς αναγνώστες είναι από μόνη της πηγή έμπνευσης, οπότε απαντώ με ένα μεγάλο «ΝΑΙ!»

Η εικονογράφηση είναι της Λιάνας Δενεζάκη είναι από το βιβλίο των Λιάνα Δενεζάκη-Έρρικα Παπαβενετίου: Φράουλες, Βατόμουρα και Τρεις Σταγόνες Μέλι που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Λιβάνη

ΤΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΧΕΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΙ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΔΡΑΣ ΑΛΜΑ ΥΓΕΙΑΣ