Δίγλωσσα παιδιά & γλωσσική ανάπτυξη

Της Χρυσάνθης Μαγριπή*

Στις σημερινές πολυπολιτισμικές κοινωνίες, η μετανάστευση και η μετακίνηση των ανθρώπων από χώρα σε χώρα ,λόγω οικονομικών, προσωπικών είτε επαγγελματικών αιτιών, αποτελούν μια σύγχρονη πραγματικότητα. Κατά συνέπεια, ο δίγλωσσος/πολύγλωσσος  πληθυσμός παρουσιάζει αύξηση τα τελευταία χρόνια.  Σύμφωνα με το «Associated Press» τουλάχιστον το 66% των παιδιών παγκοσμίως  μεγαλώνουν ως δίγλωσσοι ομιλητές.  Όσο αφορά στην  Ελλάδα, το ποσοστό των δίγλωσσων παιδιών ξεπερνάει το 10% του συνολικού μαθητικού πληθυσμού.

Ορισμός διγλωσσίας

Ως διγλωσσία ορίζεται το φαινόμενο κατά το οποίο δύο γλώσσες έρχονται σε επαφή. Η διγλωσσία είναι η ικανότητα κάποιου να χρησιμοποιεί  σχετικά συστηματικά δύο γλώσσες.  Παρ’ όλα αυτά ένας δίγλωσσος ομιλητής αναμένεται να γνωρίζει τουλάχιστον την μία εκ των δύο γλωσσών , σε επίπεδα συγκρίσιμα με αυτά ενός μονόγλωσσου ομιλητή.

Είδη διγλωσσίας

Βάσει της ηλικίας κατάκτησης των γλωσσών υπάρχουν δύο είδη διγλωσσίας, η ταυτόχρονη και η διαδοχική. Ταυτόχρονη διγλωσσία αναπτύσσεται όταν το παιδί έρχεται σε επαφή και με τις δύο γλώσσες αμέσως μετά την γέννησή του. Η διαδοχική διγλωσσία προκύπτει όταν το παιδί  μαθαίνει την δεύτερη γλώσσα αφού έχει σταθεροποιηθεί η πρώτη, δηλαδή μετα την ηλικία των τριών ετών. 

Διγλωσσία και δυσκολία στην γλωσσική ανάπτυξη

Αρκετές μελέτες  υποστηρίζουν ότι  τα παιδιά δίγλωσσων οικογενειών εμφανίζουν μια κανονική γλωσσική ανάπτυξη και στις δύο γλώσσες . Συνεπώς, ένα δίγλωσσο παιδί είναι πιθανό να εμφανίσει κάποια δυσκολία κατά την γλωσσική του ανάπτυξη όσο και ένα μονόγλωσσο παιδί.

Στην περίπτωση που ένα δίγλωσσο παιδί παρουσιάσει δυσκολία κατά την ανάπτυξη του λόγου του ,καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική η αξιολόγηση των γλωσσικών ικανοτήτων του από κάποιον λογοθεραπευτή.   Μείζονος σημασίας είναι η πραγματοποίηση αξιολόγησης και του επιπέδου της  γλωσσικής ανάπτυξης και των δύο γλώσσων, έτσι ώστε να σχηματιστεί μία σαφής εικόνα σχετικά με τη συνολική γλωσσική   ικανότητα του παιδιού.

 Παράγοντες που επηρεάζουν την γλωσσική ανάπτυξη ενός δίγλωσσου παιδιού

Υπάρχουν τρεις καθοριστικοί παράγοντες που αφορούν στο επίπεδο γλωσσικής ανάπτυξης της δεύτερης γλώσσας· η ποσότητα και η ποιότητα έκθεσης στην δεύτερη γλώσσα καθώς και ο βαθμός συνάφειας ανάμεσα στις δύο γλώσσες.

Η ποσότητα έκθεσης στη δεύτερη γλώσσα. Ως ποσότητα ορίζεται η συχνότητα με την οποία ένα παιδί εκτίθεται στην κάθε γλώσσα. Όσο συχνότερα εκτίθεται ένα παιδί σε μία γλώσσα τόσο πιο ανεπτυγμένο θα είναι το σύστημα επικοινωνίας του για την γλώσσα αυτή.

Η ποιότητα έκθεσης στη δεύτερη γλώσσα .Ως ποιότητα ορίζεται ο βαθμό σωστής χρήσης της μία γλώσσας από τους πομπούς του παιδιού. Κατι τέτοιο μπορεί να συμβεί εάν κάποιος από του γονείς χρησιμοποιεί την δεύτερη – μη μητρική – του γλώσσα λανθασμένα. Για τον λόγο αυτό , σε περιπτώσεις όπου κάθε γονιός έχει διαφορετική μητρική γλώσσα και δεν κάνει πολύ σωστή χρήση της γλώσσας του άλλου γονέα, είναι προτιμότερο ο κάθε ένας  να μιλάει με το παιδί στην μητρική του, έτσι ώστε να αναπτύσσει σωστά πρότυπα.

Ο βαθμός της φωνητικής και της δομικής ομοιότητας των δύο γλωσσών (Καμπανάρου, 2007). Η φωνητική ομοιότητα αφορά στο κατά πόσο οι ήχοι των δύο γλωσσών μοιάζουν μεταξύ τους και η δομική ομοιότητα αφορά στους κανόνες που διέπουν την κάθε γλώσσα παρουσιάζουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στις δύο.

Τέλος είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η διγλωσσία από μόνη της δεν μπορεί να αποτελεί πρόβλημα καθώς  δεν μπορεί να προκαλέσει κάποια γλωσσική διαταραχή. Η εμφάνιση κάποιας  γλωσσικής καθυστέρησης ή διαταραχής του λόγου στη μία γλώσσα συνήθως, παρατηρείται και στην άλλη γλώσσα. Η δυσκολία αυτή θα παρουσιαζόταν και εάν το παιδί ήταν μονόγλωσσο.

  

 * Η κα. Χρυσάνθη Μαγριπή είναι λογοθεραπεύτρια στο Δια…Λόγου Τέχνη

 Βιβλιογραφία

Hamers, J. F., & Blanc, M. H. (2000). Bilinguality and Bilingualism. Cambridge: Cambridge University Press

 Levey, S. & Polirstok, S. (2011). Language Development: Understanding Language Diversity in the Classroom. California: Sage Publications

Lutzeier, P. R. (1986). Bernd Kielhöfer & Sylvie Jonekeit, Zweisprachige Kindererziehung. SL Studies in Language, 10(1), 213-223.

Paradis, J. Genesee, F., & Crago, M. (2011), Dual Language Development and Disorders: A handbook on bilingualism & second language learning. Baltimore, MD: Paul H. Brookes Publishing.

Volterra, V., & Taeschner, T. (1978). The acquisition and development of language by bilingual children.Journal of Child Language J. Child Lang., 5(02).

Τριάρχη – Herrmann,  Β.  (2000), Η Διγλωσσία στην Παιδική Ηλικία: Μία Ψυχογλωσσολογική Προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg

Καμπανάρου, Μ. (2007), Διαγνωστικά Θέματα Λογοθεραπείας. Αθήνα: Εκδόσεις Έλλην

The Cognitive Benefits of Being Bilingual, http://dana.org/Cerebrum/2012/The_Cognitive_Benefits_of_Being_Bilingual/#sthash.9hvriuB5.dpuf