Τι είναι η διγλωσσία; Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία για να μάθει το παιδί μου μία δεύτερη γλώσσα;

Της Μαρίας Κώστα Ζώτου Ειδικής Παιδαγωγού στο Διά…λόγου Τέχνη

Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να μάθει μία νέα γλώσσα. Για ορισμένους αυτό αποτελεί ένα εύκολο ζήτημα ενώ για άλλους όχι. Τα άτομα που χρησιμοποιούν δύο γλώσσες, λέγονται δίγλωσσα
Τα παιδιά μπορούν να μάθουν να είναι δίγλωσσα. Μπορούν να μάθουν δύο γλώσσες σε διάφορα πλαίσια. Μερικά παιδιά μαθαίνουν και τις δύο γλώσσες πολύ καλά ενώ άλλα καταφέρνουν να μάθουν καλύτερα τη μία γλώσσα από την άλλη. Η γλώσσα την οποία γνωρίζει και χρησιμοποιεί καλύτερα ένα παιδί, την αποκαλούμε κυρίαρχη γλώσσα . Το να μιλά κανείς δύο γλώσσες είναι μια ικανότητα όπως όλες οι υπόλοιπες. Για να μπορεί όμως  ένα παιδί να είναι καλό σε αυτή την ικανότητα χρειάζεται πολλή εξάσκηση.
Τα παιδιά είναι σε θέση να αποκτήσουν την κάθε γλώσσα ανεξάρτητα ή παράλληλα. Μπορούν να κάνουν επιλογή γλώσσας κατά την ηλικία 2-3 χρόνων. Ακόμη, τα παιδιά μπορούν να αποκτήσουν την 1^η γλώσσα τόσο γρήγορα όσο και τη 2^η γλώσσα. Η απόκτηση είναι ταχύτερη όταν η 2^η  γλώσσα εμφανίζεται γύρω στα 3-4χρ. Η ιδανικότερη ηλικία για την απόκτηση της δεύτερης γλώσσας είναι πριν τα 3 χρόνια όπου η αποθήκευση των πληροφοριών είναι απεριόριστη, τυχαία και διατηρείται από την διαδικαστική μνήμη. Τα δίγλωσσα παιδιά παρουσιάζουν εναλλαγή και συνδυασμό των γλωσσών για να ενισχύσουν την επικοινωνία Αυτός ο συνδυασμός γλωσσών είναι εμφανής μέχρι τα 3 χρόνια.
 Δεν υπάρχουν πολλά δεδομένα για τον ακριβή τρόπο της απόκτησης δεύτερης γλώσσας. Βεβαίως ορισμένες έρευνες αποδεικνύουν ότι η διαδικασία απόκτησης έχει σχέση με το είδος της γλώσσας και τις συνθήκες εκμάθησης της εν λόγω γλώσσας.

Ως ειδικός τι πρέπει να λάβω υπόψη μου κατά την εργασία μου με δίγλωσσα παιδιά;

·         Υπάρχει ο κίνδυνος να φρενάρουμε την ανάπτυξη της μητρικής γλώσσας των αλλοδαπών παιδιών.

Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών ζουν στην Ελλάδα υπό δίγλωσσες συνθήκες. Η επικοινωνία τους στην οικογένεια πραγματοποιείται στη μητρική τους γλώσσα ενώ έξω από το οικογενειακό πλαίσιο έρχονται αντιμέτωπα με την ελληνική γλώσσα. Η μητρική τους γλώσσα αποτελεί γλώσσα μειονότητας και πληροφορούνται καθημερινά τη χαμηλή εκτίμηση της καταγωγής και της γλώσσας τους μέσω του ελληνόφωνου περιβάλλοντος. Οι παιδαγωγοί και οι νηπιαγωγοί στη προσπάθειά τους να τους διδάξουν την ελληνική γλώσσα θεωρούν, καλοπροαίρετα, ότι η μητρική τους γλώσσα αποτελεί εμπόδιο για την επίτευξη αυτού του στόχου. Έτσι οι αλλοδαποί γονείς ακολουθώντας τις υποδείξεις των παιδαγωγών επικοινωνούν με τα παιδιά τους

στην ελληνική γλώσσα. Όμως η εξάσκηση της μητρικής γλώσσας είναι μία βασική προϋπόθεση για την ανάλογη εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας διότι το γλωσσικό υπόβαθρο της πρώτης γλώσσας ευνοεί την εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας, όπως αποδεικνύουν και οι διαπολιτισμικές έρευνες.

·         Οι γλωσσικές ικανότητες της πρώτης γλώσσας αποτελούν τη βάση για την εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας.

Η πρώτη γλώσσα των παιδιών έχει στενή σχέση με τους γονείς  και συνδέεται με συναισθηματικέ ς καταστάσεις. Κατά την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας επιτυγχάνονται τα παρακάτω: η οικειοποίηση των χειρονομιών και της έκφρασης, του τονισμού, του ρυθμού της ομιλίας κ.α.  Η γλωσσική τους εξέλιξη συνεχίζεται έως τα πρώτα δύο/τρία τους χρόνια. Έτσι, αργότερα μπορούν να οδηγηθούν στην εκμάθηση τη δεύτερης γλώσσας καθώς έχουν αποκτήσει τις απαιτούμενες γλωσσικές ικανότητες. Η μητρική γλώσσα λοιπόν δεν αποτελεί εμπόδιο στην εκμάθηση των ελληνικών εφόσον η ανάπτυξή της αποτελεί προϋπόθεση για μία ομαλή εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας.

·        

 Διγλωσσία μπορεί να αποτελεί συνέπεια μιας δίγλωσσης αγωγής

Σε αυτή τη περίπτωση γίνεται λόγος για μία ισόβαθμη διγλωσσία κατά την οποία το παιδί εκπαιδεύεται από τη γέννησή του και στις δύο γλώσσες. Οι γονείς αυτού του παιδιού ενδέχεται να έχουν διαφορετική μητρική γλώσσα και ο καθένας να μιλάει στο παιδί στη γλώσσα του. Το παιδί μπορεί να μάθει να χρησιμοποιεί και τις δύο γλώσσες μόνο εάν υπάρχει μία θετική σχέση και με τους δύο γονείς  και εάν τα γλωσσικά ερεθίσματα παρέχονται με την ίδια συχνότητα.

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου που μεγαλώνει σε δίγλωσσο περιβάλλον και εμφανίζει διαταραχές της ομιλίας και του λόγου;

·         Διαμόρφωση μίας θετικής στάσης για τη μητρική γλώσσα.

Στη συμβουλευτική με τα μέλη της οικογένειας πρέπει να τονιστεί η θετική σημασία που έχει η μητρική γλώσσα για τη κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών αλλά και ότι είναι απαραίτητο να επιτευχθεί μία ισορροπημένη διγλωσσία. Μόνο όταν οι γονείς αποκτήσουν μία θετική στάση για τη διγλωσσία, θα μπορέσουν και τα παιδιά τους να υιοθετήσουν την ανάλογη στάση.

·         Προώθηση της μητρικής γλώσσας, όπου αυτό είναι δυνατό

Οι γονείς και οι ειδικοί πρέπει αποδεχτούν ότι είναι εφικτή η εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας μόνο εφόσον έχει διαμορφωθεί εκτενώς η μητρική γλώσσα, η οποία δεν αποτελεί εμπόδιο. Οι γονείς  λοιπόν μπορούν από κοινού να μιλούν τη μητρική γλώσσα στην οικογένεια και δεν πρέπει να γίνεται ατελής παροχή γλωσσικών ελληνικών ερεθισμάτων. Ακόμη, οι παιδαγωγοί αλλοδαπών μαθητών θα πρέπει να ενημερωθούν για τη διγλωσσία και να αναπτύξουν μία θετική στάση. Δεν πρέπει να εμποδίζουν ένα μαθητή να εκφράζεται στη μητρική του γλώσσα σε άλλα άτομα. Για τα παιδιά που μεγαλώνουν σε δίγλωσσο οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να αποφευχθεί η ανάμιξη των γλωσσών και ο κάθε γονέας να επικοινωνεί με το παιδί του στη μητρική του γλώσσα.

·        

Ικανότητα διαχωρισμού των δύο γλωσσών

Ένα παιδί με διπλή ημιγλωσσία πρέπει να κατανοήσει ότι μπορεί να εκφραστεί σε δύο γλώσσες και ότι είναι σπουδαίο που έχει αυτή την ικανότητα, να καταγράφει συνειδητά τη μεταπήδηση από τη μία γλώσσα στην άλλη και να μπορεί να ολοκληρώνει μία αυθόρμητη ομιλία στη γλώσσα  με την οποία ξεκίνησε. Το παιδί επιτρέπεται να επικοινωνεί και με τις δύο γλώσσες αρκεί να δηλώνει σε ποια γλώσσα μιλάει (πχ σηκώνει κόκκινη κάρτα όταν μιλάει στα αλβανικά και μπλε όταν μιλάει στα ελληνικά). Επίσης σε μετέπειτα χρόνο θα μπορούσε το παιδί μέσα από μία χειρονομία ή κάποιο άκουσμα να μεταπηδά στην αυθόρμητη ομιλία από τη μία γλώσσα στην άλλη.

Είναι το παιδί μου έτοιμο να πάει στην Α΄δημοτικού;

Αρκετές φορές τόσο οι γονείς όσο και οι παιδαγωγοί συναντούν το εξής δίλημμα: εάν τα δίγλωσσα παιδιά λόγω των γλωσσικών τους δυσχερειών είναι σε θέση να προαχθούν στη Ά Δημοτικού…η απάντηση μπορεί να δοθεί μέσα από τη χορήγηση ενός τεστ σχολικής ετοιμότητας.

 Διαβάζουμε και βυθιζόμαστε στην φαντασία

Επειδή η ανάγνωση είναι μιας πρώτης τάξεως άσκηση για την διγλωσσία  το Πινάκιο θα σας προτείνει δύο βιβλία για τα μικρά παιδιά.

Δύο βιβλία ευανάγνωστα από τις εκδόσεις Πατάκη που βυθίζουν τους μικρούς αναγνώστες σε ένα φανταστικό ταξίδι.

Οι κουρσάροι Τζόλλυ-Ρότζερς και η στοιχειωμένη γαλέρα

Η πρώτη συναρπαστική πειρατική περιπέτεια!
Γειά σας, ναυτάκια μου!
Σαλπάρετε μαζί με τη Ματίλντα, τον Τζιμ και τους κουρσάρους ΤΖΟΛΛΥ-ΡΟΤΖΕΡΣ σ΄ αυτή την καινούρια σειρά με πειρατικές περιπέτειες.
Κάθε πανσέληνο, ένα μυστηριώδες καράβι εμφανίζεται κοντά στην ακτή του Πληξοχωριού και άγριοι πειρατές λεηλατούν την περιοχή.
Θα μπορέσουν η Ματίλντα κι ο Τζιμ να πάρουν πίσω τον κλεμμένο θησαυρό και να εξαφανίσουν το σκυλολόι των πειρατών ή θα καταλήξουν κι εκείνοι... για πάντα πάνω στη στοιχειωμένη γαλέρα;

Οι κουρσάροι Τζόλλυ-Ρότζερς και η καταραμένη σπηλιά

Σαλπάρετε μαζί με τη Ματίλντα, τον Τζιμ και τους κουρσάρους Τζόλλυ-Ρότζερς σ’ αυτή την καινούρια σειρά με πειρατικές περιπέτειες.