Σταυρούλα Μαυρογένη: Να μην ανεχθούμε την καπήλευση της Ιστορίας μας

«Κάθε οικογένεια  της  Μακεδονίας  μας  έχει πονέσει και έχει αγωνισθεί  σε πολλούς τομείς για την ανάδειξη της ελληνικότητας αυτού του τόπου»

Μήνυμα ηχηρό από την Καθηγήτρια του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης και Γενική Γραμματέας  του ΔΣ του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης

Συνέντευξη στον Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλο

Την ώρα  που οι πολιτικοί από όλες τις παρατάξεις ανεβάζουν τους τόνους για την ονοματολογία των Σκοπίων με προφανείς ψηφοθηρικές διαθέσεις κανείς δεν απευθύνει το λόγο και δεν επιζητά να ακούσει την άποψη των αυθεντικών θεματοφυλάκων της Ιστορίας.

 Η Σταυρούλα Μαυρογένη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης και Γενική Γραμματέας  του ΔΣ του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης μιλάει στο «Καρφί»  για την ιστορία της Μακεδονίας μας.

Για την σημασία της ύπαρξης του μουσείου για τις νέες γενιές, για το γεγονός ότι δεν διδάσκεται ο εμφύλιος πόλεμος στα σχολεία αλλά και για την κάθε  οικογένεια που από γενιά σε γενιά έχει πονέσει και έχει αγωνιστεί για την ανάδειξη της ελληνικότητας της Μακεδονίας.

Τονίζει πως «η Ιστορία μας δημιουργήθηκε από τους παππούδες μας και τους προπαππούδες μας.

Τίποτα δεν είναι τόσο μακρινό αν συνεχιστεί η «οικογενειακή» μνήμη», ενώ ταυτόχρονα επισημαίνει πως «Χαθήκαμε μέσα στον αγώνα της καθημερινότητας» και αυτό προκαλεί λήθη και η λήθη με την σειρά της… δυστυχισμένους λαούς.

Το θέμα έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα Καρφί στις 15-12-2018

Τι μπορεί να δει κανείς στο μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη;

«Πρώτα -πρώτα το ίδιο το κτίριο, το οποίο είναι  σχεδιασμένο από το διάσημο αρχιτέκτονα Έρνστ Τσίλλερ.

Κατασκευάστηκε μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1890 και αποτελεί ένα μοναδικό στολίδι για την πόλη μας (Θεσσαλονίκη).

Ανεγέρθηκε σε νεοκλασικό που διακρίνεται για τη στιβαρότητα και τη μεγαλοπρέπεια των αντίστοιχων αρχαίων  κλασικών  ναών. 

Μέσα στις Αίθουσές του ξετυλίγεται η Ιστορία της Μακεδονίας και η σύνδεση της περιοχής με την ελληνική επανάσταση, καθώς και τα συνεχή επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία μέχρι την κορύφωση του Μακεδονικού Αγώνα.

Επιπρόσθετα αναδεικνύεται η καθημερινότητα της Μακεδονικής υπαίθρου κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και η ζωή στις μεγάλες πόλεις της περιοχής.

Υπογραμμίζεται ο ρόλος των ελληνικών συλλόγων, ο ρόλος της εκπαίδευσης, και οι μεγάλες προσωπικότητες που έδρασαν στην περιοχή. Μας δίνει την ακριβή εικόνα του ανθρώπινου δυναμικού της Μακεδονίας, αλλά και το μεγάλο ενδιαφέρον της Αθηναϊκής κοινωνίας για το ζήτημα αυτό.

Αναλύεται επιπρόσθετα η πολιτική κατάσταση στις γειτονικές χώρες, καθώς και ο ρόλος των ξένων δυνάμεων. Τελευταίο μας απόκτημα είναι η δημιουργία της προθήκης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η ξένη παρουσία στον χώρο της Μακεδονίας κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου».

Ποιοι είναι οι ήρωες και τα γεγονότα που θα «χαραχθούν» στην μνήμη ενός παιδιού;

«Στόχος μας είναι ο σεβασμός στη μνήμη ανθρώπων που εργάσθηκαν με συνέπεια για την απελευθέρωση του Τόπου μας. Πρόκειται για προσωπικότητες όπως ο Εμμανουήλ Παπάς που ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ο Νικόλαος Λούσης, ο οποίος σε ηλικία 34 χρονών τοποθετείται Επίσκοπος Κίτρους και το 1878  πρωταγωνίστησε στην Επανάσταση του Λιτοχώρου, ο Αναστάσιος Πηχιών, ο οποίος ανέπτυξε έντονη εκπαιδευτική δραστηριότητα καταβάλλοντας προσπάθειες για την ίδρυση ελληνικών σχολείων συμβάλλοντας  στην πρόοδο του Φιλοεκπαιδευτικού Συλλόγου Καστοριάς που ιδρύθηκε το 1872.

Μεγάλη σημασία έχει επίσης η συμβολή στον Αγώνα του Επίσκοπου Γερμανού Καραβαγγέλη,  του Ίωνα (Ιωάννης) Δραγούμη, του Λάμπρου Κορομηλά, του  Δημήτριου Καλαποθάκη, του Παύλου Μελά, του Σαράντη Αγαπηνού (Τέλλος Άγρας), του Ιωάννη Δεμέστιχα ή καπετάν Νικηφόρου καθώς και πάρα πολλών άλλων αγωνιστών και διπλωματών.

Πέραν των σημαντικών ανδρών, το Μουσείο μας αναδεικνύει και τον ρόλο των γυναικών στον αγώνα και ιδιαίτερα τη συμμετοχή τους στον χώρο της εκπαίδευσης. Τέτοιες γυναίκες  ήταν η Βελίκα Τράικου από τό Γραδεμπόρι, σημερινό Πεντάλοφο Θεσσαλονίκης, η  Αγγελική Φιλιππίδου, η  Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, η Λίλη Βλάχου, αδελφή του Μακεδονομάχου Ιωάννου Βλάχου και η 16χρονη  Φωτεινή Αλατά-Παπαδημητρίου».

Τα χώματα της μακεδονικής γης είναι «ποτισμένα» με αίμα, από τον εμφύλιο. Είναι ένα «σύγχρονο» ταμπού που στα σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης δεν διδάσκονται την ιστορία του εμφυλίου;

«Η χώρα μας και ιδιαίτερα η Μακεδονία επλήγη κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου. Όταν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες επιχειρούσαν να επουλώσουν τις πληγές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εμείς δυστυχώς εμπλακήκαμε σε έναν αδελφοκτόνο πόλεμο.

 Δεν είμαι ιστορικός, αλλά συμμερίζομαι την άποψη εκείνων των ιστορικών που θεωρούν ότι ο Εμφύλιος Πόλεμος έληξε το 1974. Πτυχές μάλιστα του Εμφυλίου Πολέμου επηρεάζουν ακόμη και σήμερα την ελληνική κοινωνία. Με την έννοια αυτή, η διδασκαλία αυτής της σκοτεινής περιόδου της πρόσφατης ιστορίας μας μπορεί να διχάσει τους μαθητές του σχολείου και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί στον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εισάγουμε τη διδασκαλία του Εμφυλίου Πολέμου στις αίθουσες».

Θεωρείτε ότι η Ιστορία του λαού μας «ξεθωριάζει» καθώς οι νεοέλληνες αγνοούν σημαντικά ιστορικά γεγονότα;

«Πιστεύω ότι κάθε λαός κρίνεται από την πορεία του μέσα στον χρόνο, από την Ιστορία του, τον πολιτισμό του. Οι Λαοί που ξεχνούν είναι «δυστυχισμένοι» Λαοί. Ότι κι αν καταφέρουμε στην ζωή μας θα πρέπει πάντα να κοιτούμε από που ξεκινήσαμε. Χαθήκαμε μέσα στον αγώνα της καθημερινότητας, του κέρδους, της άνεσης. Ξεχάσαμε. Η λήθη και η απαξίωση των ανθρωπιστικών σπουδών οδηγεί στην προσωπική εξαθλίωση και την πνευματική ανέχεια.

 Η Ιστορία μας δημιουργήθηκε από τους παππούδες μας και τους προπαππούδες μας. Τίποτα δεν είναι τόσο μακρινό αν συνεχιστεί η «οικογενειακή» μνήμη.

Ναι, δυστυχώς πάψαμε να μιλούμε και να ακούμε…».

Ένας λαός που δεν γνωρίζει σημαντικά κομμάτια της ιστορίας του είναι έκθετος σε κινδύνους;

«Είναι σα να μην ξέρουμε τον εαυτό μας. Πως είναι δυνατόν να τον συστήσουμε στους άλλους;».

Θεωρείται πως η Αμφίπολη κρύβει μυστικά σημαντικά;

«Αυτό δεν το γνωρίζω. Μόνο η συνέχιση των ανασκαφών θα απαντήσει στο ερώτημα αυτό».

Τι απαντάτε σε αυτούς που αμφισβητούν την ελληνικότητα της Μακεδονίας;

«Η πατρίδα μας είναι μια δημοκρατική χώρα. Δεν διεκδικεί από κανέναν  γείτονα τίποτα. Αυτό όμως που δεν θα πρέπει είναι να ανεχθεί είναι η καπήλευση της ιστορίας μας. Κάθε οικογένεια  της  Μακεδονίας  μας  έχει πονέσει και έχει αγωνισθεί  σε πολλούς τομείς για την ανάδειξη της ελληνικότητας αυτού του τόπου. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι όλοι μας δώσαμε και συνεχίζουμε να δίνουμε έναν καθημερινό αγώνα για να διατηρήσουμε την ελληνική παράδοση και την ελληνική ταυτότητά μας. Τα νέα πολιτισμικά δεδομένα μας άλλαξαν ωστόσο σε κάθε μακεδονικό σπίτι. Η προφορική παράδοση περνά από τους ηλικιωμένους στους νεότερους, από τη μια γενιά στην επόμενη. Αυτή την παράδοση κανείς δεν μπορεί μέσα από πολιτικές διεθνισμού να την αμφισβητήσει».

Τέλος, ποιες είναι οι ανησυχίες οι δικές σας αλλά και των φοιτητών σας για την κατάσταση στα Βαλκάνια αλλά και στη χώρα μας;

«Πιστεύω στη γνώση. Όσο πιο καλά γνωριζόμαστε μεταξύ μας τόσο πιο πολύ μπορούμε να καταλάβουμε ότι δεν μας χωρίζει τίποτα. Μπορούμε να δουλέψουμε με σεβασμό προς τον «άλλο» και ο υπέροχος γεωγραφικός χώρος των Βαλκανίων να γίνει ένα στολίδι στην άκρη της Ευρώπης.

Τα γειτονικά μας κράτη θα πρέπει να ξεφύγουν από τον μεγάλο κίνδυνο να χαθούν στη λαίλαπα του εθνικισμού.

Τα οικονομικά προβλήματα στον χώρο οδηγούν στον αποπροσανατολισμό των λαών. Η στρεβλή γνώση της ιστορίας, η έντονη θυματοποίηση των λαών μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια δημιουργεί νέους «θυμωμένους».

Οι καλλιέργεια των ανθρώπων είναι ο δρόμος για μια ειρηνική και δημιουργική πορεία προς το μέλλον».