Γιατί ένα ακόμα εκπαιδευτικό «εργαλείο» στη «σάκα» των μαθητών;

Της  Ειδικής Παιδαγωγού  Μαρίας Ανδ. Σταμπουλοπουλου

Η «Εκπαιδευτική Τεχνολογία είναι η πρακτική εκείνη κατά την οποία κάθε μαθητής μέσα σε μια τάξη διαθέτει έναν ατομικό, μαθητικό, υπολογιστή, με τον οποίο συμμετέχει στις μαθησιακές δραστηριότητες.

Η πρακτική αυτή αναδεικνύει, καθώς εξελίσσεται, τα πολλά οφέλη που προσφέρει, όπως είναι τα ακόλουθα:

-ο μαθητής γίνεται συμμέτοχος στην προσωπική του μάθηση και στα εκπαιδευτικά δρώμενα, δημιουργός των «τεχνημάτων» του,

-ο εκπαιδευτικός γίνεται συνεργάτης και καθοδηγητής, οργανώνει, εμπνέει και δημιουργεί βιωματικές δραστηριότητες, «απελευθερώνει τις δυνάμεις» του μέσα στην τάξη, καλλιεργεί την πρωτοβουλία, την υπευθυνότητα, την κριτική σκέψη,

-με τα ποικιλόμορφα εργαλεία του μαθητικού υπολογιστή, εξατομικεύεται η διδασκαλία, ενισχύονται οι πολλαπλές αναπαραστάσεις, προωθείται η έρευνα και η αναζήτηση πληροφοριών.

 Γιατί ένα ακόμα εκπαιδευτικό «εργαλείο» στη «σάκα» των μαθητών;

Οι ταχύτατοι ρυθμοί εξέλιξης και ανάπτυξης που σημειώνονται στο χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό με την ευρεία διαθεσιμότητα, των ψηφιακών συσκευών πληροφορίας και επικοινωνίας (Information and Communication Technologies) έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο και τις μεθόδους διδασκαλίας στο σχολικό περιβάλλον αλλά και έξω από αυτό.

Ενδεικτικά, αναφέρονται ορισμένα παραδείγματα:

-Φορητές συσκευές όπως “έξυπνα” κινητά τηλέφωνα (smartphones), φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές (laptops) και tablet PCs, επιτρέπουν την πρόσβαση σε πηγές ψηφιακού περιεχομένου, καθώς επίσης και την ευκολία στη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών, με τη βοήθεια εφαρμογών λογιστικών φύλλων (spreadsheets) και διαχείρισης βάσεων δεδομένων (databases).

Εφαρμογές πολυμέσων (multimedia software applications), επιτρέπουν την βαθύτερη κατανόηση πολύπλοκων εννοιών και διαδικασιών μέσω της ενσωμάτωσης ήχου και κινούμενων γραφικών αναπαραστάσεων (animation). Ο δυναμικός χαρακτήρας τέτοιου είδους εφαρμογών αποδεικνύεται εκπαιδευτικά πολύτιμος, συγκριτικά με το στατικό χαρακτήρα του πίνακα και του μονολόγου του εκπαιδευτικού.

-«Υπολογιστές» που περιέχονται στις συσκευές (calculators), επιτρέπουν στους μαθητές την εκτέλεση πολύπλοκων υπολογισμών, σε ελάχιστο χρόνο, δεδομένου ότι σε πολλές περιπτώσεις επιδιωκόμενος διδακτικός στόχος δεν είναι η εμπλοκή στη διενέργεια σύνθετων και χρονοβόρων αριθμητικών υπολογισμών, αλλά η κατάκτηση εννοιών και διαδικασιών υψηλότερου επιπέδου (high level concepts).

-Δυνατότητες πρόσβασης σε αυθεντικό υλικό, καθώς και η επικοινωνία με σχολικές μονάδες άλλης χώρας, όπου ομιλείται η διδασκόμενη γλώσσα, μέσω τηλεδιάσκεψης (video conferencing), μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email), αλλά και forum συζητήσεων (discussion forums). Αναδεικνύεται χρησιμότητα της επαφής των μαθητών με ομοίους τους από άλλες χώρες, καθώς και η γνωριμία με την κουλτούρα άλλων λαών.

- Δυνατότητες για πειραματισμό, πρακτική εξάσκηση και καλλιέργειας πληθώρας δεξιοτήτων, καθώς και η υποστήριξη ευρείας γκάμας προτιμώμενων στυλ μάθησης, μέσω της αξιοποίησης εφαρμογών πολυμέσων (multimedia presentations).

Νέες μέθοδοι αξιολόγησης από τον εκπαιδευτικό, αλλά και αυτοαξιολόγησης των μαθητών, ή αξιολόγησης από ομοίους, των ικανοτήτων που αποκτήθηκαν στις θεματικές περιοχές ενδιαφέροντος.

-Παιχνίδια ακόμα και με ρομποτικές μηχανές – κατασκευές καθιστούν τους ίδιους τους μαθητές δημιουργούς γνώσης, καθώς έχουν τη δυνατότητα να προγραμματίσουν τις συσκευές αυτές με τη βοήθεια οδηγιών που οι ίδιοι συντάσσουν, χρησιμοποιώντας απλές γλώσσες προγραμματισμού όπως η Logo.

Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο οι τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας έχουν αλλάξει ριζικά τους τρόπους με τους οποίους ο σύγχρονος άνθρωπος εργάζεται, επικοινωνεί, αλληλεπιδρά με τους συνανθρώπους του, ψυχαγωγείται, ενημερώνεται, πραγματοποιεί τις αγορές του.

Στην αγορά προωθούνται ψηφιακές συσκευές, με μεγάλο εύρος δυνατοτήτων, σε σχετικά προσιτή τιμή. Όλοι πλέον έχουμε τη δυνατότητα απόκτησης ηλεκτρονικού υπολογιστή, ο οποίος σε συνδυασμό με τις υπηρεσίες ταχείας πρόσβασης στο διαδίκτυο που απολαμβάνουμε, “ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο”, επιτρέποντας την πραγματοποίηση πληθώρας ενεργειών χωρίς να απαιτείται μετακίνηση από το χώρο όπου βρισκόμαστε.

Συμπεραίνουμε ότι: 

-Η συμμετοχή, η προσήλωση, το ενδιαφέρον, το κίνητρο και η έκφραση των μαθητών αυξήθηκε θεαματικά.

-Οι μαθητές οργανώνουν καλύτερα και βελτιώνουν την ποιότητα των εργασιών τους.

-Οι εκπαιδευτικοί διαπίστωσαν ότι οι μαθητές απέκτησαν μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής σε συνάρτηση και με το προσωπικό τους τύπο μάθησης (ενισχύθηκε η μαθητο-κεντρική προσέγγιση).

Οι εκπαιδευτικοί διέκριναν βελτίωση της ικανότητας των μαθητών να δουλεύουν ανεξάρτητα.

-Οι επιδόσεις των μαθητών είναι καλύτερες όπου οι καθηγητές έχουν συγκεκριμένη στόχευση στη διδασκαλία περιεχομένου και δεξιοτήτων με τη χρήση των ΤΠΕ.

-Οι επιδόσεις των μαθητών βελτιώθηκαν όπου χρησιμοποιήθηκε εστιασμένο εκπαιδευτικό υλικό.

-Τα αποτελέσματα των 3 τελευταίων ετών είναι πολύ θετικά με την συνολική ικανοποίηση του προσωπικού να ξεπερνάει το 70%

Πλεονεκτήματα από την αξιοποίηση συσκευών (tablet PC), στην εκπαιδευτική διαδικασία

Μελέτες υποστηρίζουν ότι η χρήση των tablet PC στην εκπαιδευτική διαδικασία έχει αρκετά εκπαιδευτικά οφέλη τα οποία καταγράφονται συγκεντρωτικά στη συνέχεια:

1.      Διαρκώς αυξανόμενο κίνητρο των μαθητών

2.      Μετατόπιση προς περισσότερο μαθητο-κεντρικά περιβάλλοντα

3.      “Συνεχώς αυξανόμενη επίτευξη ακαδημαϊκών στόχων”

4.      Μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο στη μάθηση και στις στάσεις των μαθητών.

5.      Αυξημένο ενδιαφέρον από τους εκπαιδευτικούς για τη χρήση μεθόδων μάθησης μέσω εργασιών

6.      Εύκολη πρόσβαση στο πρόγραμμα σπουδών και τα αντικείμενα μάθησης.

7.      Υποστήριξη σε μαθητές με προβλήματα όρασης και ακοής, αφού παρέχουν έναν εύκολο τρόπο τροποποίησης του μεγέθους κειμένων, χρώματος, και ήχου.

8.      Ακουστικές σημειώσεις οι οποίες χρησιμοποιούνται για να σχολιάσουν οι μαθητές τις εργασίες τους.

9.      Αυξημένη αυτό-εκτίμηση των μαθητών.

10.  Προαγωγή της συνεργατικής μάθησης αλλά και της αλληλοδιδασκαλίας.

11.  Εύκολη δημιουργία διαγραμμάτων και νοητικών χαρτών (mind maps), καθώς και ποικίλου εκπαιδευτικού υλικού

12.  Δημιουργία παρουσιάσεων από τους μαθητές με παράλληλη καλλιέργεια δεξιοτήτων παρουσίασης (presentation skils).

13.  Ακαδημαϊκή πρόοδος των μαθητών που αξιοποιούν τις εφαρμογές που παρέχονται.

14.  Εφαρμογή νέων πρακτικών στη(ν): Τέχνη: ζωγραφική και σχέδιο. Κινητικότητα: αξιοποίηση σε εξωτερικούς χώρους (π.χ. σε χώρους άθλησης) ή κατά τη διάρκεια ταξιδιών. Συνεργασία: Μια προσέγγιση είναι αυτή της δικτυωμένης διανομής των πληροφοριών. Ακόμη, η εφαρμογή της τεχνικής του διαμοιρασμού ενός υπολογιστή από δυο μαθητές, μπορεί να εφαρμοστεί για να αυξήσει τις ευκαιρίες για συζήτηση. Οι εργασίες μπορούν να «σωθούν» σε μια κοινή περιοχή στο δίκτυο στην οποία οι μαθητές θα μπορούν να έχουν πρόσβαση, όταν αυτό απαιτείται. Χρήση Ήχου και Εικόνας: Η εισαγωγή ακουστικών σχολίων στις εργασίες των μαθητών, εικόνων και video, οδηγεί στην παραγωγή πολυτροπικών κειμένων, με στόχο τη δημιουργία πολλαπλών αναπαραστάσεων για την όσο το δυνατόν καλύτερη κατανόηση των αντικειμένων

15.  Αυξημένη πρόσβαση στις πληροφορίες και βελτίωση των δεξιοτήτων ερευνητικής ανάλυσης.

16.  Αλληλεπίδραση του ενός μαθητή με τον άλλον για την εργασία τους.

17.  Αυτοκατεύθησνη της μάθησης από τους (ίδιους τους) μαθητές.

18.  Μεγαλύτερη εμπιστοσύνη των μαθητών στις ενεργές στρατηγικές μάθησης.

19.  Συμμετοχή στην επίλυση προβλημάτων και ανάπτυξης κριτικής σκέψης.

20.  Εφαρμογή των Νέων Τεχνολογιών με  πολύπλευρο τρόπο.

21.  Συμμετοχή σε δραστηριότητες αναζήτησης δεδομένων, κατανόησής τους, και επικοινωνίας των πληροφοριών.

22.  Εποικοδομητική διδασκαλία από τους εκπαιδευτικούς

23.  Ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών οι οποίοι ξοδεύουν λιγότερο χρόνο στις διαλέξεις τους.

24.  Καλλιέργεια ψηφιακών δεξιοτήτων (digital literacy), για μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς.

Ορισμένοι από τους παράγοντες επιτυχίας της ένταξης των συσκευών στην εκπαιδευτική διαδικασία

 «Στην επιτυχία του εγχειρήματος ο εκπαιδευτικός έχει το σημαντικότερο ρόλο». Ο εκπαιδευτικός είναι ο πρώτος που πρέπει να αναγνωρίσει ότι διαδραματίζει έναν νέο ρόλο και ότι χρειάζεται να προσαρμοστεί στο νέο τρόπο μάθησης. Ακόμα και εκείνοι που είναι λιγότερο ενθουσιώδεις μέσα από τη χρήση του υπολογιστή, σταδιακά αναγνωρίζουν τα πλεονεκτήματά του. Ορισμένοι από τους παράγοντες επιτυχίας του έργου καταγράφονται στη συνέχεια:

-Ανάπτυξη κινήτρων για το προσωπικό και τους μαθητές.

-Κατάλληλες υποδομές σε νέες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της ασύρματης δικτύωσης, των αξιόπιστων κεντρικών υπολογιστών.

-Κατάλληλες υποδομές αίθουσας (Οπτικοακουστικός εξοπλισμός, έπιπλα που δίνουν τη δυνατότητα εύκολης αλλαγής – διαμόρφωσης της διάταξης των αιθουσών).

Εκπαίδευση του προσωπικού.

-Άμεση τεχνική υποστήριξη για το σύνολο του εξοπλισμού.

Διαρκής υποστήριξη των εμπλεκομένων, στην νέα αυτή δημιουργική διαδικασία.

-Η συναισθηματική σύνδεση των μαθητών με τα tablet PC με διαφορετικό τρόπο από ότι συνδέονταν με τους κοινούς υπολογιστές.

-Γνώση του διαθέσιμου εκπαιδευτικού υλικού και των δυνατοτήτων που προσφέρει για την επίτευξη συγκεκριμένων διδακτικών στόχων.

-Επιλογή ή και ανάπτυξη εστιασμένου διαδραστικού εκπαιδευτικού υλικού.

Τα δημιουργικά «εργαλεία» γενικής χρήσης, που αξιοποιούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των tablet PC.

-Το εύχρηστο περιβάλλον πλοήγησης και διαχείρισης του πολυμεσικού εκπαιδευτικού υλικού.

Απρόσκοπτη προσβασιμότητα στο εκπαιδευτικό υλικό και τα δημιουργικά «εργαλεία».

-Ενημέρωση των γονέων και η συμμετοχή τους στην κατάρτιση.

-Καταμερισμός του διδακτικού χρόνου σε δραστηριότητες με και χωρίς τη συσκευή  ώστε να γίνεται ορθή εκπαιδευτική χρήση και όχι κατάχρηση του μέσου.

-Χρονικό διάστημα χρήσης της συσκευής (tablet PC) – δυνατότητα οικονομικής απόσβεσης

Ασφάλιση των συσκευών.

…Αλλά δυσκολίες ή και εμπόδια…

Υπάρχουν κάποιες δυσκολίες τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε προκειμένου η ένταξη να οδηγήσει στο ζητούμενο που είναι η αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία ώστε να καρπωθούν οι μαθητές όλα τα οφέλη αυτής.

1.      Επιλογή κατάλληλου εξοπλισμού που θα δημιουργήσει όσο το δυνατόν λιγότερα προβλήματα με το πέρασμα το χρόνου.

2.      Πόροι κυρίως γύρω από την τεχνολογία, που διαρκώς και σε σύντομο χρονικό διάστημα βελτιώνονται με αποτέλεσμα την απαξίωση παλαιοτέρων.

3.      Υπηρεσίες που συνεχώς πρέπει να βελτιώνονται.

4.      Συνδυασμός τεχνολογίας και παιδαγωγικών μεθόδων και εκπαιδευτικών μοντέλων μάθησης

5.      Κατάρτιση των εκπαιδευτικών.

6.      Υπεραξία του έργου για όλους τους εμπλεκόμενους.

7.      Προσδοκίες των γονέων.

8.      Η σχέση του εγχειρήματος με το σχολικό και τον εξωσχολικό χρόνο.

9.      Μικρή εμπλοκή των εκπαιδευτικών σε εξωσχολικές δράσεις και με την υποτυπώδη χρήση του εξοπλισμού των σχολείων.

10.  Ανισομερή εμπλοκή των στελεχών και ελλιπής εντοπισμός προκλήσεων για τη συνέχεια του έργου.

11.  Φθορά εξοπλισμού λόγω πλημμελούς διαχείρισης.