Ποιο ήταν το πραγματικό όνομα των πρωταγωνιστών της ελληνικής επανάστασης του 1821;

Του Θάνου Κονδύλη*

Η ελληνική επανάσταση του 1821 κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας έχει πολλές κρυφές ή σκοτεινές πλευρές που σπανίως έχουν αναδειχτεί από τους ιστορικούς. Μια από αυτές είναι η ονοματολογία των Ελλήνων πρωταγωνιστών της επανάστασης.

Το ξέρετε ότι οι πρωταγωνιστές της ελληνικής επανάστασης συχνά άλλαζαν τα ονόματά τους; Γνωρίζετε ότι πολλοί από τους γνωστούς ήρωες είχαν άλλο επώνυμο ή και όνομα από αυτά με τα οποία σήμερα είναι ευρέως γνωστοί; Άραγε πόσοι Έλληνες γνωρίζουν τον Θεόδωρο Τζεργίνη, τον Ανδρέα Βώκο, τον Νικόλαο Χαραχλιάνη και τον Οδυσσέα Βερούση; Κι όμως είναι πασίγνωστοι πρωταγωνιστές της επανάστασης. Ο πρώτος είναι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο δεύτερος είναι ο Ανδρέας Μιαούλης, ο τρίτος είναι Νικόλαος Κριεζώτης και ο τέταρτος είναι ο  Οδυσσέας Ανδρούτσος.

Ανατρέχοντας κανείς στις πηγές και στα αρχεία, θα μείνει έκπληκτος ανακαλύπτοντας ότι πολλοί από τους πρωταγωνιστές της επανάστασης έμειναν στην ιστορία με διαφορετική επωνυμία από αυτή που στην πραγματικότητα είχαν. Είναι από τα «περίεργα φαινόμενα» της Ελλάδας των αρχών του 19ου αιώνα.

Ιδού ένας κατάλογος με ονόματα πρωταγωνιστών-ηρώων της ελληνικής επανάστασης μερικοί από τους οποίους είναι πασίγνωστοί και κάποιοι όχι και τόσο γνωστοί. Όλοι είχαν αλλαγμένο όνομα, επώνυμο ή και τα δύο μερικές φορές. Στον κατάλογο πρώτα καταγράφεται το πραγματικό τους όνομα και επώνυμο και δίπλα αυτά με τα οποία έχουν μείνει στην ιστορία.

Θεόδωρος Τζεργίνης (Μπιθεγκούρας) = Θέοδωρος Κολκοτρώνης

Αθανάσιος Γραμματικός (Μασσαβέτας) - Αθανάσιος Διάκος

Γεώργιος Ίσκος (Καραΐσκος) = Γεώργιος Καραϊσκάκης

Λασκαρίνα Πινότση (Γάννουζα - Μπούμπουλη) = Μπουμπουλίνα

Αδαμαντία Μαγδαληνή Μαυρογένους  = Μαντώ Μαυρογένους

Κωνσταντίνος Κανάριος = Κωνσταντίνος Κανάρης

Νικήτας Σταματέλος (Σταματελόπουλος) = Νικηταράς

Ανδρέας Βώκος = Ανδρέας Μιαούλης
Γεώργιος Δικαίος (Γρηγόριος Φλέσσας) = Παπαφλέσσας

Ιωάννης Τριανταφύλλου = Μακρυγιάννης

Οδυσσέας Βερούσης (Μουτσανάς) =  Οδυσσέας Ανδρούτσος

Χρήστος Αναγνώστης Παπαγεωργίου = Αναγνωσταράς

Νικόλαος Χαραχλιάνης  = Νικόλαος Κριεζώτης

Γιάννης Ξύκης = Δυοβουνιώτης

Βάσος Μπράγιοβιτς = Βάσος Μαυροβουνιώτης

Δημήτρης Κολλιόπουλος = Δημήτρης Πλαπούτας

Μπενιζέλος Κανακάρης = Μπενιζέλος Ρούφος

Δημήτριος Ξηρός = Πανουργιάς
Αθανάσιος Φουλλίδας = Αθανάσιος Καρπενησιώτης
Ιωάννης Κωστόπουλος = Ιωάννης Αβαρικιώτης


Γιατί άλλαζαν τα ονόματα τους;
Είναι φυσικό να αναρωτηθεί κανείς για τους λόγους που οδήγησαν αυτούς τους ανθρώπους στις αλλαγές, μικρές ή μεγάλες των ονομάτων τους. Πιθανόν να το έκαναν αυτό, γιατί με το καινούργιο ονοματεπώνυμο τους γνώριζαν καλύτερα οι συμπατριώτες τους. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι οι άνθρωποι της εποχής απλά λόγω συνηθείας απέδιδαν προσωνύμια (κοινώς παρατσούκλια) ο ένας στον άλλο. Ήταν μια συνήθεια που ενδεχομένως εκείνη την εποχή ήταν και ένα είδος μόδας. Επίσης μπορεί το όνομα και το επώνυμο που τελικά χρησιμοποιούσαν να είχε επικρατήσει στο πέρασμα των χρόνων σε βάρος των πραγματικών τους. Μπορεί όμως αυτοί οι άνθρωποι να επιθυμούσαν την αλλαγή του επωνύμου τους, για να κρυφτούν καλύτερα μέσα στην ανωνυμία του πλήθους στους χαλεπούς για αυτούς και την οικογένειά τους καιρούς της καταπίεσης που ασκούσαν οι Τούρκοι.

Τελικά πέρα από τους κοινούς λόγους που πολλοί Έλληνες άλλαζαν τα ονόματα ή και τα επώνυμά τους την περίοδο της ελληνικής επανάστασης, η κάθε περίπτωση είναι μοναδική στην ιστορία και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται από τους ιστορικούς αυτής της περιόδου.

*Ο Θάνος Κονδύλης

 Ο Θάνος Κονδύλης γεννήθηκε στην Αθήνα και από το 2006, ύστερα από πολυετείς σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αναγορεύτηκε διδάκτωρ Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Το 1996 και το 2002 τιμήθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων για το συγγραφικό του έργο, ενώ το 2015 βραβεύτηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών η διδακτορική διατριβή του σχετικά με το μεσαιωνικό Ναύπλιο. Διακρίνεται για την αγάπη που έχει για το βιβλίο και ασχολείται αποκλειστικά με τη δημιουργική γραφή. Έχει συγγράψει με επιτυχία περισσότερα από τριάντα βιβλία, μυθιστορήματα, παιδικά βιβλία, διηγήματα, ιστορικά έργα και δοκίμια, μερικά εκ των οποίων έχουν ήδη μεταφραστεί και στο εξωτερικό.
Θεωρείται ένας εκ των κορυφαίων ιστορικών συγγραφέων και μάλιστα έχει ένα κοινό που τον ακολουθεί σε κάθε του "ταξίδι".
Τα έργα του στηρίζονται στις πολυετείς έρευνες και ρίχνουν φως σε σημεία που ιστορική λήθη επιβάλει τον νόμο της σκιάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το τελευταίο του βιβλίο η "Δούκισσα της Πλακεντίας"  όπου συγκέντρωσε στοιχεία που τελούσαν υπό εξαφάνιση και τα συνέθεσε κρατώντας την ιστορία της Δούκισσας ζωντανή.