Πως στο όνομα της κρίσης «στραγγαλίστηκαν» τα εργασιακά δικαιώματα

Ποιοι νόμοι προασπίζουν τις θέσεις εργασίας;

Ο νομικός με ειδικότητα το εργατικό Δίκαιο Παναγιώτης Παπανικολάου δίνει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα

Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου

Στο όνομα της κρίσης την τελευταία δεκαετία εργασιακά δικαιώματα, που είχαν αποκτηθεί με αίμα και αγώνες, σβήστηκαν από τα «απαραίτητα» μνημόνια.

Οι εργαζόμενοι έχασαν την γη κάτω από τα πόδια τους καθώς εν μια νυκτί μετατράπηκαν σε αδύναμους κρίκους χωρίς να έχουν να «γαντζωθούν» από πουθενά

Ποιο είναι το μέλλον στην Ελλάδα των επενδύσεων που έπονται; Τι θα αλλάξει τα επόμενα χρόνια στον χάρτη της εργασίας; Οι νόμοι που υπάρχουν αυτή την στιγμή αποτελούν τείχος προστασίας ή έχουν ξεπεραστεί δημιουργώντας ψευδαισθήσεις ασφάλειας;

Οι  συνθήκες εργασίας που επικρατούν εδώ και χρόνια πως προκαλούν συρρίκνωση του πληθυσμού;

Σε αυτά τα καίρια ερωτήματα απαντά στο Πινάκιο ο δικηγόρος με ειδικότητα στο εργατικό Δίκαιο κ.  Παναγιώτης Παπανικολάου. Το μήνυμα που στέλνει είναι να μην φοβόμαστε από τα εργασιακά καθεστώτα τρόμου (όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια) και να διεκδικούμε τα δικαιώματα μας

Πραγματικά μια συνέντευξη που πρέπει να διαβάσετε όλοι!!!

Οι ελαστικές συνθήκες εργασίας θεωρείτε πως επέφεραν χτυπήματα στην μικρομεσαία και στις χαμηλότερες κοινωνικές  οικονομικές τάξεις;

«Οι ελαστικές σχέσεις εργασίας πλήττουν ιδιαίτερα και κυρίως τις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις, οι οποίες γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Δηλαδή οι επιχειρήσεις, εκμεταλλευόμενες την ανάγκη για εξεύρεση εργασίας, προσλαμβάνουν και απασχολούν με μισθούς ελεημοσύνης τους οικονομικά αδύναμους εργαζόμενους-εν δυνάμει ανέργους και ειδικά τους νεότερους σε ηλικία, οι οποίοι αναγκάζονται να αποδεχθούν αυτούς τους όρους εργασίας και μάλιστα απασχολούμενοι συχνά πολύ περισσότερες ώρες από αυτές, που προβλέπει η σύμβαση τους. Σε αυτήν την κατάσταση συνέβαλε ιδιαίτερα η βίαιη μείωση των κατώτατων νομίμων αποδοχών, καθώς και η κατάργηση με ποικιλόμορφες παρεμβάσεις της δεσμευτικότητας των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας». 

Όπως έχει χαρτογραφηθεί η αγορά εργασίας σήμερα, ποιες είναι οι επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό;

«Όπως ανέφερα και πιο πάνω, οι νομοθετικές παρεμβάσεις, στις οποίες προέβησαν οι μνημονιακές κυβερνήσεις αλλά και η προσφάτως εκλεγείσα κυβέρνηση, οδήγησαν στην απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και κατήργησαν το μέχρι πρότινος στοιχειώδες νομικό πλέγμα προστασίας του εργαζομένου.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ο εργαζόμενος, που σε κάθε περίπτωση είναι το αδύναμο μέρος κατά τη σύναψη της σύμβασης εργασίας, βρίσκεται εκτεθειμένος και αναγκάζεται να απασχολείται πολλές ώρες με αντάλλαγμα μισθούς πείνας και να αποδέχεται κάθε είδους παραβίαση των εργασιακών του δικαιωμάτων. Με τα δεδομένα αυτά έχουν δημιουργηθεί  στην κοινωνία μας συνθήκες εργασιακής δουλείας, που θα πρέπει να εξοργίζουν κάθε πολίτη υπέρμαχο της προάσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου».  

Ως εργατολόγος που είστε ποιος είναι ο παλμός που πιάνετε; Τι φοβίζει τους εργαζόμενους σήμερα;

«Τα πάντα φοβίζουν τους εργαζόμενους. Για να γίνω πιο σαφής, θα έλεγα, ότι δεν υπάρχει κάτι που να τους κάνει να ελπίζουν ότι θα βελτιωθούν οι συνθήκες υπό τις οποίες εργάζονται. Οι «εκβιασμοί» των εργοδοτών αποτελούν καθημερινό φαινόμενο με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να μην μπορούν να αντιδράσουν υπό τον φόβο απόλυσής τους, καθότι η εύρεση εργασίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όπως εξάλλου προανέφερα, ακόμα και η εργατική νομοθεσία δεν προστατεύει πια επαρκώς τα δικαιώματά τους».

Τελικά τα μνημόνια ήταν προφάσεις για να καταστρατηγηθούν εργασιακά δικαιώματα που είχαν αποκτηθεί με αίμα και με αγώνες;

«Φυσικά και πριν τα μνημόνια υπήρχε η τάση καταστρατήγησης των εργασιακών δικαιωμάτων, ενώ οι εργοδοτικές οργανώσεις από την πλευρά τους ασκούσαν πάντα έντονες πιέσεις,  προκειμένου να απορρυθμίσουν την αγορά εργασίας και να πετύχουν την ολοένα και περισσότερο μείωση των αμοιβών. Οι μνημονιακοί νόμοι όμως και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, που αυτοί επέφεραν, έδωσαν την αφορμή σε ορισμένους ακραίους φιλελεύθερους κύκλους να επιβάλουν μια αντεργατική ατζέντα, με επακόλουθο την κατάργηση  εργασιακών δικαιωμάτων, που είχαν κατακτηθεί με αίμα. Αξιοσημείωτο είναι πως ακόμα και σήμερα, εξακολουθεί αμείωτη η προσπάθεια καταστρατήγησης της εργατικής νομοθεσίας, παρόλο που η τελευταία παρέχει ήδη εξαιρετικά χαμηλή προστασία στους εργαζόμενους». 

Οι επενδύσεις και η ανάπτυξη που ακούμε στις τηλεοράσεις και στα μεγάλα sites τι  σηματοδοτούν για την ελληνική οικονομία και κατ’ επέκταση για τον εργαζόμενο;

«Δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες. Οι ονομαζόμενες επενδύσεις, όπως τις αντιλαμβάνεται η εγχώρια αστική τάξη, σε βάθος χρόνου δεν θα βελτιώσουν την οικονομική κατάσταση των πολλών, ήτοι των εργαζομένων. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο εκάστοτε επενδυτής να δεσμευθεί ότι θα απασχολήσει μεγάλο και σταθερό αριθμό εργαζομένων, για μεγάλη διάρκεια και με εγγυημένα υψηλές αμοιβές, πάντοτε με σεβασμό στο περιβάλλον και την καθημερινότητα των πολιτών. 

Η εμπειρία όμως έχει δείξει ότι στη χώρα μας ο επενδυτής αφήνεται ασύδωτος να κερδοσκοπεί και να εκμεταλλεύεται το εργατικό δυναμικό που απασχολεί. Κατ’ επέκταση, είναι επόμενο ότι οι επενδύσεις, όπως πραγματοποιούνται στην Ελλάδα, δεν θα οδηγήσουν στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των απλών εργαζόμενων, αλλά σίγουρα σε αυτή των ίδιων των επενδυτών».  

Οι νόμοι ακολουθούν τις  εποχές σε ό,τι αφορά την προάσπιση εργασιακών συμφερόντων;

«Δεν θα το έλεγα. Οι νόμοι στην πραγματικότητα διαμορφώνονται κάθε φορά από τον οικονομικά ισχυρότερο. Στο παρελθόν βέβαια που οι εργαζόμενοι μάχονταν εντονότερα και δυναμικότερα για τα δικαιώματα τους και τα σωματεία τους ήταν ισχυρά και ασκούσαν επιρροή στην κοινωνία, η νομοθετική εξουσία αναπόφευκτα ικανοποιούσε περισσότερο τα αιτήματα και τις διεκδικήσεις τους για λόγους κοινωνικής ειρήνης. Σήμερα παρατηρείται μια αδιαφορία των εργαζομένων για διεκδικήσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Αναλογιστείτε, για παράδειγμα, τη χαμηλή συμμετοχή στις απεργίες.  Τα σωματεία είναι πλέον αποδυναμωμένα. Επόμενο είναι ότι οι ακραία φιλελεύθεροι και συντηρητικοί κύκλοι και οι εργοδοτικές οργανώσεις μπορούν να επιβάλουν με μεγαλύτερη ευκολία τις προγραμματικές τους θέσεις επηρεάζοντας τη νομοθετική εξουσία. Το όλο ζήτημα έχει να κάνει με το συσχετισμό των δυνάμεων.

Γίνεται πολύς λόγος για την υπογεννητικότητα… Οι  σημερινοί μισθοί, οι εργασιακές συνθήκες ευνοούν αυτό το δυσάρεστο φαινόμενο;

«Ευνόητο είναι πως η χαμηλά αμειβόμενη εργασία δεν επιτρέπει στους νέους να ανοίξουν τα φτερά τους και να δημιουργήσουν οικογένεια. Με μισθούς, δηλαδή, που  που επαρκούν μόνο για να καλύψουν τα προσωπικά τους έξοδα -  σαν να λέμε “χαρτζιλίκι” - δύσκολα ένα ζευγάρι θα πάρει την απόφαση να αποκτήσει παιδιά. Αν λάβουμε υπ’ όψιν και τις εξαντλητικές συνθήκες εργασίας με καθημερινή πραγματοποίηση υπερωριών και εργασία τα σαββατοκύριακα, που στερούν από τους εργαζόμενους τον απαραίτητο ελεύθερο χρόνο, πως θα αποκτήσουν και μεγαλώσουν παιδία;! Επομένως και οι δύο αυτοί παράγοντες είναι αδιαμφισβήτητα καθοριστικοί για την παρατηρούμενη υπογεννητικότητα».

Αν είχατε την δυνατότητα να απευθυνθείτε στον υπουργό Εργασίας, τι θα του προτείνατε να αλλάξει  στο  εργασιακό πλαίσιο άμεσα;

«Αυτή είναι ομολογουμένως μία ουτοπική ερώτηση. Ο σημερινός Υπουργός Εργασίας με τη συμπλήρωση ενός μόλις μήνα θητείας στη νέα κυβέρνηση, έφερε στη Βουλή νομοσχέδιο βαθιά αντεργατικό, το οποίο μάλιστα ψηφίστηκε! Η στόχευση αυτή του Υπουργού συνεχίστηκε με τις διατάξεις του άρτι ψηθισθέντος αναπτυξιακού πολυνομοσχεδίου, με τις οποίες επιχειρείται η βίαιη επέμβαση στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. η αποδυνάμωση της εφαρμογής των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας και η αστυνόμευση των συνδικαλιστικών οργανώσεων.

 Δεν θέλω ούτε να σκέφτομαι πόσα ακόμα αντεργατικά νομοσχέδια σκοπεύει να καταθέσει. Όπως είναι φυσικό, θα του πρότεινα να αλλάξει όσα έχει ήδη επιβάλλει αλλά και να ξανασκεφτεί όσα έχει ήδη σχεδιάσει να εφαρμόσει».

Τέλος, ποιο είναι το μήνυμα που στέλνετε στους εργαζομένους; Να τολμούν να διεκδικούν αυτά που τους αναλογούν;

«Δεν παραγνωρίζω ότι οι συνθήκες είναι δύσκολες και οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε συνθήκες καθημερινού εκβιασμού. Δεν είναι δυνατόν όμως να συνεχισθεί αυτή η ασυδοσία. Κάτι πρέπει να αλλάξει. Ο κάθε εργαζόμενος πρέπει να αντιδράει, όταν γίνεται δέκτης επιθέσεων από τον εργοδότη του. Θα συμβούλευα τον καθένα να ψάξει να βρει το αντίστοιχο σωματείο του κλάδου ή του επαγγέλματος στο οποίο εργάζεται, να εγγραφεί και να αρχίσει να συνδικαλίζεται. Η ισχύς εν τη ενώσει! Επίσης πάντοτε χρειάζεται και προσεκτική αναζήτηση και επιλογή νομικού παραστάτη, ο οποίος να είναι εξειδικευμένος στο εργατικό δίκαιο και ταγμένος στην προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων. Τέλος, θα τους συμβούλευα να μην φοβούνται την προσφυγή στη Δικαιοσύνη σε κάθε περίπτωση εκμετάλλευσης και παραβίασης των δικαιωμάτων τους, πάντοτε όμως με τη βοήθεια εξειδικευμένου και έμπειρου σε εργασιακά θέματα νομικού».