Τα θέματα και οι απαντήσεις των Πανελλαδικών από το Πεδίο Γνώσης

Με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας μπήκαν στην κούρσα των Πανελλαδικών Εξετάσεων και οι περίπου 12.000 υποψήφιοι των ΕΠΑΛ - ομάδα Α' .

Οι υποψήφιοι των ΕΠΑΛ κλήθηκαν να απαντήσουν με βάση απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Γραμματικάκη «Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής»:

«Την Ελλάδα χαρακτηρίζει η ποικιλία του τοπίου και μία απέραντη φυσική ομορφιά, που συνυπάρχουν με τα διάσπαρτα ίχνη σπουδαίων πολιτισμών. Παράλληλα, ένα ήπιο κλίμα και η διαύγεια του φωτός αναδεικνύουν τα χαρακτηριστικά αυτά και καθιστούν τη χώρα μας μοναδική. […]1 Φαίνεται, όμως, ότι τον τόπο μας δεν τον αγαπούμε, αν και υμνούμε τις ομορφιές του και τονίζουμε τις πολλές του χάρες. Μας αρέσουν «τα ψεύτικα τα λόγια, τα μεγάλα», ενώ η αλήθεια είναι άλλη και πληγώνει. Τον τόπο μας τον θεωρούμε στρέμματα προς εκμετάλλευση, δάση προς οικοπεδοποίηση, ακρογιαλιές για ιδιωτικό όφελος. […]1 Υπάρχει μια σημαντική αλλοίωση του ελληνικού περιβάλλοντος, που συντελείται σιωπηλά, ύπουλα. Μόνος στόχος η τουριστική ανάπτυξη, που σαν επιδημία απαξιώνει τις ωραίες γωνιές της πατρίδας και εξουθενώνει τοπία και ανθρώπους. Βασική αιτία του φαινομένου υπήρξε η αλόγιστη επιδίωξη του αριθμού των τουριστών, σε βάρος της ποιότητάς τους. Έτσι, μοναδικά τοπία ενταφιάζονται στο μπετόν και παραδίδονται στην ευτέλεια2 και το κέρδος. Όσο για τους «τουρίστες», λίγοι ενδιαφέρονται για την ελληνική ιδιαιτερότητα. Είναι μάζες μετακινούμενες, που ψάχνουν τον πλαστικό ήλιο και τη φτήνια, ενώ προσθέτουν το δικό τους άχρωμο βλέμμα στις ήδη άχρωμες τουριστικές περιοχές.

Στους υποψηφίους, και πέραν των γραμματικών ασκήσεων, ζητήθηκε να γράψουν μια περίληψη 80-100 λέξεων, καθώς και άρθρο 400-500 λέξεων για τα οφέλη του τουρισμού,αλλά και τα αρνητικά αποτελέσματα της υπερβολικής τουριστικής ανάπτυξης στη σύγχρονη εποχή.

Α.  Ο συγγραφέας θίγει τα προβλήματα που εντοπίζονται στον ελληνικό τουρισμό. Αρχικά, επισημαίνει τα φυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά της χώρας που αναδεικνύουν τη σπουδαιότητά της , τα οποία ο Έλληνας αντί να τα αξιοποιεί τα εκμεταλλεύεται για την επίτευξη του κέρδους. Χάριν, λοιπόν, της ανάπτυξης χωρίς ποιοτικά κριτήρια τόσο το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον όσο και το ανθρώπινο υποβαθμίζονται. Και ενώ η επιδίωξη του κέρδους αποτελεί μόνιμο στόχο , η τουριστική πραγματικότητα φανερώνει την παρακμή του κλάδου. Η ευθύνη έγκειται, κατά τον συγγραφέα, τόσο στα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα όσο και στην αδράνεια των πολιτών . Παρ’ όλα αυτά,  επισημαίνει την  προσπάθεια ιδιωτικών και δημόσιων φορέων για την αναβάθμιση του τουρισμού.

Β1.

    Οι Έλληνες συνηθίζουμε να εξυμνούμε την ομορφιά της χώρας και του πολιτισμού μας , αλλά οι πράξεις μας οδηγούν στην υποβάθμιση και την αλλοίωσή τους. Πράγματι, σε κάθε ευκαιρία σπεύδουμε να κάνουμε επίδειξη της ιστορίας του τόπου, των λαογραφικών παραδόσεων, των φυσικών καλλονών χωρίς στην πραγματικότητα να τα κατανοούμε βαθιά μέσα μας, να τα σεβόμαστε και να τα αγαπάμε αληθινά. Αντίθετα, ακολουθούμε πιστά το πρότυπο του υλισμού, του ατομικού συμφέροντος και της ξενομανίας φανερώνοντας πόσο «τα λόγια τα μεγάλα» δεν οδηγούνται σε αντίστοιχες πράξεις.

Β2.

 Η πέμπτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με σύγκριση – αντίθεση καθώς προβάλλεται η διαφορά ανάμεσα σε αυτό που οι ξένοι τουρίστες καλούνται να ζήσουν στην Ελλάδα ( «τον μύθο της Ελλάδας» , διασκέδαση, εκτόνωση…) και από την άλλη ότι   η  Ελλάδα ζει τον δικό της μύθο σε σχέση με τον τουρισμό γιατί ενώ η επιδίωξη τους είναι η αύξηση του τουριστικού εισοδήματος  αυτό βέβαια σήμερα δεν επιτυγχάνεται ( φθηνή μαζικότητα , μειωμένο εισόδημα, απαξίωση, ερήμωση )

Β3. α)

σπουδαίων = εξαιρετικών, σημαντικών

αλλοίωση =φθορά

συντελείται =πραγματοποιείται, γίνεται

επικρατεί =κυριαρχεί

πραγματικές = αληθινές

β)

 απέραντη = περιορισμένη

σιωπηλά = φανερά, φωναχτά

αλόγιστη = λελογισμένη, έλλογη, λογική

υποβάθμιση = αναβάθμιση

επιδιώξουν= αδιαφορήσουν

Β4. α)

Μεταφορικές εκφράσεις :

4^η παράγραφος :

προσθέτουν το δικό τους άχρωμο βλέμμα στις ήδη άχρωμες τουριστικές περιοχές.

7^η  παράγραφος :

για να κατακτήσουν μια σπιθαμή μνήμης

Κυριολεκτική έκφραση :

4^η παράγραφος :

 Βασική αιτία του φαινομένου υπήρξε η αλόγιστη επιδίωξη του αριθμού των τουριστών, σε βάρος της ποιότητάς τους

β)

«Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από την ποικιλία του τοπίου και από μία απέραντη φυσική ομορφιά, που συνυπάρχουν με τα διάσπαρτα ίχνη σπουδαίων πολιτισμών»

Γ. Επικοινωνιακό πλαίσιο : Άρθρο

Τίτλος : Τα οφέλη του τουρισμού και οι κίνδυνοι της αλόγιστης τουριστικής ανάπτυξης

Πρόλογος

          Είναι αναμφισβήτητο ότι αναγκαία προϋπόθεση για να γίνει θετικό το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδας είναι η ανάπτυξη του τουρισμού. Είναι ένας τομέας της χώρας με πολλές δυνατότητες που την κάνει να διεκδικεί σημαντική θέση στο παγκόσμιο στερέωμα προσφέροντας πολλαπλές ωφέλειες σε όλους τους τομείς. Η αλόγιστη και υπερβολική , όμως ,  ανάπτυξη  στη σύγχρονη εποχή επιφέρει και πολλά αρνητικά αποτελέσματα.

Κύριο μέρος

α΄ ζητούμενο

 Οφέλη τουρισμού

Οικονομικά

-  Οικονομική πρόοδος . Τα πολυτελή ξενοδοχειακά συγκροτήματα, τα καταλύματα παραδοσιακού τύπου, οι αλυσίδες εστιατορίων, οι ταβέρνες, τα καταστήματα τουριστικών ειδών, τα πρακτορεία εισιτηρίων καθώς και οι καλοδιατηρημένοι αρχαιολογικοί χώροι σίγουρα αποτελούν εστίες προσέλκυσης ξένου συναλλάγματος και επομένως αύξησης των κερδών ενός κράτους.

-   Εισροή συναλλάγματος (διακίνηση χρήματος και αγαθών).

-  Τόνωση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

-   Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ως άμεσο αποτέλεσμα των νέων εμπορικών δραστηριοτήτων και ως παράγοντας μείωσης των δεικτών ανεργίας.

-  Άνοδος στο βιοτικό επίπεδο των ντόπιων πληθυσμών, οι οποίοι καταβάλουν προσπάθειες για να προσαρμοσθούν στις νέες συνθήκες διαβίωσης που προξενεί η τουριστική βιομηχανία.

-  Αναπτυξιακά έργα (οδικό δίκτυο, λιμάνια, αεροδρόμια).

-  Εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών για την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των τουριστών ή καλύτερα την ολοκληρωμένη κάλυψη των αναγκών τους

-   Μεγάλα έργα χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε., όπως αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι, σήραγγες, γέφυρες έχουν κατασκευαστεί για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των τουριστών.

-  Υπάρχει κινητικότητα στις υπηρεσίες που προσφέρουν οι δήμοι, όπως η πιο εντατική συλλογή σκουπιδιών και η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων κατά τους θερινούς κυρίως μήνες

-  Καλυτέρευση υπάρχει και στην παροχή υπηρεσιών στους χώρους με αρχαιολογικούς θησαυρούς, τους οποίους στελεχώνουν απολύτως εκπαιδευμένοι ξεναγοί.

Πολιτισμικά

- Η ιστορία, τα ήθη, τα έθιμα, η λαογραφία, η τέχνη, ο αξιακός κώδικας, η κουλτούρα, η γαστρονομία ενός λαού παραμένουν ζωντανοί «οργανισμοί» και διαδίδονται μέχρι ενός βαθμού στο εξωτερικό. Όμως, συμβαίνει και το αντίστροφο. Οι τουρίστες που επισκέπτονται την Ελλάδα μεταφέρουν τα δικά τους πολιτιστικά στοιχεία με τα οποία εμπλουτίζεται το πολιτιστικό ελληνικό δυναμικό. Θα λέγαμε ότι εκφράζονται μοντέρνες τάσεις στη μουσική, στο χορό, στο θέατρο μέσα από τις ανταλλαγές, οι οποίες δημιουργούν τον πολιτιστικό πλουραλισμό περιορίζοντας την προσκόλλησή του στα στενά τοπικιστικά πρότυπα.

- Η συντήρηση πολλών κτιρίων που θεωρούνται μνημεία πολιτισμικής κληρονομιάς και η αύξηση πολιτιστικών εκδηλώσεων σε διάφορες γνωστές τουριστικές πόλεις και νησιά της Ελλάδας, όπως αφιερώματα σε Έλληνες ποιητές/ λογοτέχνες, συναυλίες ελληνικών συγκροτημάτων και Ελλήνων τραγουδιστών, οι εκθέσεις ζωγραφικής κλπ αποτελούν τρόπους παρουσίασης/ διαφήμισης του πολιτισμού μας στο εξωτερικό.

Κοινωνικά- εθνικά

-  Ανάπτυξης ισχυρών σχέσεων ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων. Συνάπτονται νέες φιλίες ακόμα και μεταξύ αλλόγλωσσων λαών. Επαφή, επικοινωνία, γνωριμία ανθρώπων και λαών που καταργεί τα γεωγραφικά  σύνορα, ανάπτυξη κοινωνικότητας.

-  Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών σε διάφορες τοποθεσίες ο καθένας μπορεί να αποβάλλει το αίσθημα της εθνικής του ανωτερότητάς ή κατωτερότητάς προς τους ξένους μέσα από τη φιλική προσέγγισή τους και το σεβασμό προς τη διαφορετικότητά τους.

-  Άρση των εθνικιστικών προκαταλήψεων και του ρατσισμού.  Ο άνθρωπος ταξιδεύοντας αντιλαμβάνεται την ετερότητα αλλά και την ομοιότητα των εθνών,

-  Επικράτηση πνεύματος ειρήνης, συναδέλφωσης  και συνύπαρξης των λαών.

Ψυχολογικά

-  Ο άνθρωπος ανανεώνεται ψυχικώς. Η απόδραση σε κοντινά νησιά, σε ορεινούς προορισμούς, στο εξωτερικό και οι επισκέψεις αρχαιολογικών χώρων, μουσείων συμβάλλουν στην ψυχική ανάταση του ατόμου μέσω της απαλλαγής του από την καθημερινή ένταση και το άγχος.

-  Ψυχική ανανέωση , αναζωογόνηση ψυχής, ξεκούραση, χαλάρωση από τους έντονους ρυθμούς ζωής. Αντιμετώπιση πλήξης και ανίας με την αλλαγή παραστάσεων.

Αρνητικά αποτελέσματα της υπερβολικής τουριστικής ανάπτυξης στη σύγχρονη εποχή.

Οικολογικά

- Το φυσικό περιβάλλον καταστρέφεται. Η απόθεση σκουπιδιών από τα ξενοδοχεία στην ξηρά, η μόλυνση των θαλασσών εξαιτίας της ρίψης απορριμμάτων από τα ταχύπλοα πλοία που πραγματοποιούν τακτικά δρομολόγια το καλοκαίρι αποτελούν συχνές συμπεριφοράς ασυνείδητων ατόμων. Εκτός από αυτό, η αποψίλωση των δασών για την κατασκευή νέων κερδοφόρων επιχειρήσεων βλάπτει σοβαρά το έδαφος και προκαλεί κατολισθήσεις και καταστροφικές πλημμύρες.

-  Κακότεχνη δόμηση νέων κτιρίων σε χώρους που από μόνοι τους διαθέτουν αισθητική υψηλής ποιότητας, όπως οι νησιωτικοί οικισμοί, οι πετρωτές πλαγιές των χωριών κλπ. Ξαφνικά, δηλαδή, παραδοσιακοί χώροι αποκτούν έναν αστικό χαρακτήρα ως προς την αρχιτεκτονική τους χάνοντας τη γοητεία που είχαν επειδή αυτό επιβάλλουν οι κανόνες της βιομηχανικής τουριστικής

Ηθικά - Πολιτιστικά

- Εισβολή ξένων ηθών που δεν ταιριάζουν στην ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων

- Εμπορευματοποίηση των αυθεντικών λαϊκών στοιχείων

-  Η ξενομανία και ο δουλικός, στείρος μιμητισμός επιφέρουν εισβολή ξενόφερτων ηθών και τρόπων ζωής.

-  Η γλωσσική αλλοτρίωση , η νόθευση της γλώσσας με ξένα στοιχεία.

-  Η λαϊκή τέχνη εμπορευματοποιείται , βιομηχανοποιείται.

-  Η απληστία , η κερδοσκοπία και η εκμετάλλευση των τουριστών.

-  Η αλλοίωση των παραδοσιακών οικισμών.

Κοινωνικά – Εθνικά  

-  Η πρόκληση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας : η διάδοση ναρκωτικών, η αύξηση της εγκληματικότητας.

-  Η καθιέρωση αρνητικών προτύπων.

-  Η φθορά ηθών και εθίμων (ελευθεριότητα ηθών, εκφυλισμός αξιών).

-  Ο αποχρωματισμός της  εθνικής φυσιογνωμίας και αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας.

Επίλογος

        Συμπερασματικά, ο τουρισμός επιφέρει πρόοδο οικονομική , ηθική, κοινωνική , πολιτιστική, πολιτική, εθνική. Αν όμως επικρατεί προχειρότητα και έλλειψη σχεδιασμού, αν απουσιάζει η υπευθυνότητα και η επαγγελματική ευσυνειδησία, τότε ο τουρισμός δέχεται ανεπανόρθωτα πλήγματα. Ο σύγχρονος άνθρωπος , λοιπόν έχει αμετάθετο χρέος να αναπτύξει τη δέουσα τουριστική συνείδηση και να αναζητήσει μέσω του τουρισμού όχι μόνο τη διασκέδαση αλλά και την πνευματική καλλιέργεια .Και φυσικά αποτελεί χρέος όλων  να διατηρήσουμε ζωντανή την παράδοσή μας και αναλλοίωτη την εθνική μας φυσιογνωμία.

Εκτίμηση θεμάτων

Αν και το θέμα του ελληνικού τουρισμού ήταν αναμενόμενο και αφορά στο σύγχρονο προβληματισμό, οι ασκήσεις επί του κειμένου ήταν απαιτητικές, με χαρακτηριστική τη Β1 , της οποίας η διατύπωση εκτιμάται ότι θα προβλημάτισε και θα δυσκόλεψε τους υποψηφίους των ΕΠΑΛ.

Φιλολογική Ομάδα Φροντιστηρίου «Πεδίο γνώσης»

Άννα Παπαδοπούλου

Ρένα Τσολακίδη