Η τεχνολογία δεν έφερε ανάπτυξη

Ξέρουμε ότι ζούμε σε μια εποχή απίστευτα γρήγορων τεχνολογικών εξελίξεων, που αλλάζουν τα πάντα. Μήπως, όμως, κάνουμε λάθος; Ολο και περισσότεροι οικονομολόγοι εξετάζουν τα στοιχεία για την παραγωγικότητα και τα εισοδήματα, και διερωτώνται αν υπήρξαμε υπεραισιόδοξοι για την τεχνολογική επανάσταση. Και κάποιοι ειδικοί της τεχνολογίας συμμερίζονται την ανησυχία τους.
Εχουμε περάσει μια περίοδο δύο δεκαετιών, στη διάρκεια των οποίων φαινόταν να σημειώνεται ραγδαία τεχνολογική πρόοδος με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ψηφιακά τηλέφωνα και τα πρώτα στάδια του Ιντερνετ, αλλά η οικονομία παρέμενε αναιμική και τα εισοδήματα στάσιμα. Αναπτύχθηκαν πολλές θεωρίες για να ερμηνεύσουν το παράδοξο, με πλέον δημοφιλή την άποψη ότι η επινόηση της τεχνολογίας και η κατανόησή της για τη σωστή χρήση της δεν είναι το ίδιο πράγμα. Οι ιστορικοί της Οικονομίας μάς έλεγαν να περιμένουμε και οι υπολογιστές θα μας προσφέρουν τελικά αυτά που θέλουμε. Η αισιοδοξία τους φάνηκε να δικαιώνεται όταν απογειώθηκε η παραγωγικότητα γύρω στο 1995.

Τότε όμως έγινε κάτι παράξενο. Δεν επιστρέψαμε στη ραγδαία οικονομική πρόοδο. Ζούμε στην εποχή των iPhones, iPads και i-δεν ξέρω τι άλλο, αλλά ακόμη κι αν ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης, διαπιστώνουμε πως η οικονομική ανάπτυξη και η εξέλιξη των εισοδημάτων έχουν επιστρέψει στην αναιμική κατάσταση των δεκαετιών 1970 και του 1980. Εν ολίγοις, η ψηφιακή εποχή, που πλέον διαρκεί τέσσερις δεκαετίες, φαίνεται σκέτη απογοήτευση. Οι νέες τεχνολογίες δεν έχουν φέρει οικονομικά αποτελέσματα. Γιατί;

Μια πιθανή εξήγηση είναι πως οι αριθμοί δεν αποτυπώνουν την πραγματικότητα και τα οφέλη από τα νέα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Κι εμένα μου αρέσει να παρακολουθώ συναυλίες των αγαπημένων μου μουσικών, αλλά αυτό δεν συνεκτιμάται στο ΑΕΠ. Επιπλέον, οι νέες τεχνολογίες υποτίθεται ότι εξυπηρετούν επιχειρήσεις και καταναλωτές και θα έπρεπε να διευκολύνουν την παραγωγή τόσο των παραδοσιακών όσο και των νέων προϊόντων. Η μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγικότητας ήταν την περίοδο 1995-2005 και ωφέλησε τόσο επιχειρήσεις πλην τεχνολογικού τομέα όπως το λιανικό εμπόριο όσο και τις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας. Σήμερα δεν συμβαίνει τίποτε ανάλογο.

Μια άλλη εξήγηση είναι πως οι νέες τεχνολογίες είναι κυρίως για ψυχαγωγία, όχι για θεμελιώδεις λειτουργίες. Τι συμβαίνει λοιπόν με την τεχνολογία; Δεν γνωρίζω, αλλά δεν γνωρίζει και κανένας άλλος. Ισως να έχουν δίκιο οι φίλοι μου στο Google ότι η υψηλή τεχνολογία πρόκειται να αλλάξει τα πάντα σύντομα. Ισως η δυνατότητα τρισδιάστατης εκτύπωσης να μας φέρει την επανάσταση της πληροφορίας στον υλικό κόσμο. Ή ίσως οδεύουμε προς μία ακόμη μεγάλη απογοήτευση. Εκείνο για το οποίο είμαι, πάντως, βέβαιος είναι πως πρέπει να ανακόψουμε τον υπερ-ενθουσιασμό μας.
Βλέπετε, τα πολλά λόγια για το πώς αλλάζει η τεχνολογία τα πάντα δεν βλάπτουν, όμως στην πράξη λειτουργούν ως αντιπερισπασμός από πιο πεζά προβλήματα και ως δικαιολογία για να χειρίζεται κανείς εσφαλμένα αυτά τα προβλήματα. Αν θυμηθείτε τη δεκαετία του 1930, θα διαπιστώσετε πως πολλές εξέχουσες προσωπικότητες έλεγαν τα ίδια πράγματα που λένε οι αντίστοιχες προσωπικότητες σήμερα: το θέμα δεν είναι ο επιχειρηματικός κύκλος ούτε η μακροοικονομική πολιτική, αλλά η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη και το εργατικό δυναμικό που δεν διαθέτει την τεχνογνωσία για να προσαρμοσθεί. Τότε, χάρη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τονώθηκε η ζήτηση που χρειαζόταν η οικονομία, και όλοι οι υποτιθέμενοι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι αποδείχτηκαν τελικά χρήσιμοι στη σύγχρονη οικονομία.
Να λοιπόν που και πάλι επικαλούμαι την Ιστορία. Δεν καταλαβαίνω ίσως πως όλα είναι διαφορετικά σήμερα. Καταλαβαίνω γιατί υποστηρίζουν οι άνθρωποι κάτι τέτοιο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ισχύει στα αλήθεια.