Βουτώντας στο ναυάγιο στον όρμο της Μεθώνης και στη νήσο Σαπιέντζα, στη Μεσσηνία

Τα γεωφυσικά όργανα προσαρμοσμένα στο σκάφος της ΕΕΑ

Ενάλιες γεωαρχαιολογικές και γεωφυσικές έρευνες στον όρμο της Μεθώνης και στο βόρειο τμήμα της νήσου Σαπιέντζας πραγματοποίησε η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) σε συνεργασία με το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας (ΕΘΑΓΕΦΩ) του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Το ναυάγιο των λίθινων σαρκοφάγων στη Σαπιέντζα

Ο σκοπός των ερευνών ήταν διττός. Αφ’ ενός ο εντοπισμός αρχαίων και ιστορικών ναυαγίων, που αναπαύονται στον πυθμένα ή είναι θαμμένα στα ιζήματα του, και αφ’ ετέρου η παλαιογεωγραφική ανάπλαση του όρμου της Μεθώνης τα τελευταία 10.000 χρόνια. Για να επιτευχθεί αυτός ο διπλός σκοπός  χρησιμοποιήθηκαν θαλάσσια γεωφυσικά συστήματα νέας τεχνολογίας και συγκεκριμένα, τομογράφος υποδομής πυθμένα υψηλής ανάλυσης (subbottom profiler), ο οποίος εντοπίζει στόχους θαμμένους αρκετά μέτρα κάτω από τον πυθμένα, ηχοβολιστής πλευρικής σάρωσης (side scan sonar) για τον εντοπισμό επιφανειακών στόχων, θαλάσσιο μαγνητόμετρο για τον εντοπισμό μεταλλικών και μαγνητικών στόχων (ακόμη και αμφορέων) στην επιφάνεια του πυθμένα, αλλά και θαμμένων κάτω από αυτόν, ενώ επιπλέον χρησιμοποιήθηκε πολυδεσμικό βυθόμετρο (multibeam echosounder) για την ακριβή αποτύπωση της βυθομετρίας της περιοχής, στοιχείο σημαντικό για την παλαιογεωγραφική ανάπλασή της και την τρισδιάστατη απεικόνιση φυσικών και ανθρωπογενών σχηματισμών της επιφάνειας του πυθμένα.

Κατάλοιπα ναυαγίου στον όρμο της Μεθώνης

Τα ευρήματα είναι εξαιρετικά σημαντικά και καθιστούν τη θαλάσσια περιοχή της Μεθώνης μια από τις πιο σημαντικές ενάλιες αρχαιολογικές θέσεις της χώρας, ενώ επιπλέον αυτή η περιοχή μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικό φυσικό εργαστήριο για τη δοκιμή και εξέλιξη νέων μεθοδολογιών και τεχνολογιών στην ενάλια γεωαρχαιολογία και στη διαχείριση ενάλιων αρχαιολογικών θέσεων.

Οι θαλάσσιες γεωφυσικές έρευνες εντόπισαν και αποτύπωσαν δύο ναυάγια, που βρίσκονται στην επιφάνεια του πυθμένα. Οι λεπτομερείς έρευνες που εκτελέστηκαν στη συνέχεια χρησιμοποίησαν τον τομογράφο και το μαγνητόμετρο στη θέση των ναυαγίων ώστε να διαπιστωθεί η παρουσία μεταλλικών και μαγνητικών στοιχείων, που σχετίζονται με αυτά ενώ επιπλέον εντοπίστηκαν και αποτυπώθηκαν τμήματά τους, που βρίσκονται θαμμένα στον πυθμένα. Στο ένα ναυάγιο το μαγνητόμετρο έδειξε θαμμένους μεταλλικούς στόχους, που πιθανώς σχετίζονται με τα κανόνια του. 

Το τιμόνι...του πλοίου που ναυάγησε

Μεγάλος αριθμός μεταλλικών και μαγνητικών στόχων ανιχνεύθηκαν στον όρμο της Μεθώνης, οι οποίοι σε επόμενη φάση θα επιβεβαιωθούν οπτικά.

Στις βόρειες ακτές της Σαπιέντζας αποτυπώθηκαν λεπτομερώς με γεωφυσικές μεθόδους, για πρώτη φορά τα δύο γνωστά ναυάγια: α) το ναυάγιο των λίθινων σαρκοφάγων και β) το ναυάγιο των κιόνων από ερυθρωπό γρανίτη. Τα αποτελέσματα της γεωφυσικής έρευνας αυτών των δύο ναυαγίων αναμένεται να δώσουν σημαντικές πληροφορίες για την ευρύτερη θέση ναυάγησής τους.

Οι γεωαρχαιολογικές έρευνες επικεντρώθηκαν και στον καταβυθισμένο οικισμό της Μέσης εποχής του Χαλκού που έχει εντοπισθεί στον όρμο της Μεθώνης. 

Οι έρευνες έριξαν νέο φως στην πολύ σημαντική αυτή αρχαιολογική θέση, καθώς έγινε δυνατός ο εντοπισμός ολόκληρης της έκτασης του οικισμού, σημαντικό τμήμα του οποίου φαίνεται να είναι θαμμένο κάτω από τα ιζήματα του πυθμένα και επομένως παραμένει μέχρι σήμερα ανεξερεύνητο. Επιπροσθέτως ο τομογράφος εντόπισε το γεωλογικό σχηματισμό πάνω στον οποίο είχε οικοδομηθεί ο προϊστορικός οικισμός και έδειξε το γεωλογικό αίτιο της καταβύθισης του κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Κατάλοιπα του καταβυθισμένου προϊστορικού οικισμού στον όρμο της Μεθώνης

Η σύνθεση όλων των γεωφυσικών δεδομένων που συλλέχθηκαν, θα οδηγήσει στη λεπτομερή παλαιογεωγραφική ανάπλαση της περιοχής κατά τους προϊστορικούς χρόνους.

Τη διεύθυνση των ερευνών έχουν η Προϊσταμένη της ΕΕΑ Δρ. Α. Σίμωσι και ο διευθυντής του ΕΘΑΓΕΦΩ, καθηγητής Γ. Παπαθεοδώρου. Η Μ. Γεραγά, επίκουρη καθηγήτρια, θα λάβει μέρος στην ανάπλαση της παλαιογεωγραφίας του όρμου της Μεθώνης.