Στέφανος Δάνδολος: Η γενιά του Πολυτεχνείου οδηγεί την Ελλάδα σε ένα τέλμα ονείρων

Ευλογία είναι να γνωρίζεις ανθρώπους σπουδαίους, με ήθος και με περιεχόμενο. Ένας από αυτούς είναι και Στέφανος Δάνδολος, ο οποίος είναι ένας από τους κορυφαίους νέους Έλληνες συγγραφείς, με διεθνή μάλιστα αναγνώριση.

Είχα την τύχη να τον γνωρίσω στα πρώτα μου δημοσιογραφικά βήματα, όταν ήταν διευθυντής της Βραδυνής. Διάβασα το συναρπαστικό βιβλίο του, που μου ξύπνησε εφηβικές μνήμες αλλά και αναμνήσεις, τον Τελευταίο Κύκνο των εκδόσεων Καστανιώτη. Ένιωσα τόσο «μικρός» καθώς έτσι δεν μάθω να γράφω ποτέ μου.

Ο Στέφανος Δάνδολος είναι ταλαντούχος συγγραφέας ο οποίος σίγουρα θα αφήσει το αποτύπωμα του
στην ελληνική λογοτεχνία, καθώς στα συγγραφικά του έργα πρυτανεύει η ποιότητα σε συνάρτηση με την πλοκή και σε καθηλώνει σε κάθε σελίδα, σε κάθε πρόταση σε κάθε λέξη.

Μάλιστα τα τελευταία χρόνια δουλεύει πυρετωδώς πάνω σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα που ίσως θεωρεί το πιο φιλόδοξο έργο του μετά τον «Νέρωνα» (το μυθιστόρημα που τον καθιέρωσε και στην Ιταλία ως έναν από τους καλύτερους Ευρωπαίους νέους συγγραφείς. Το καινούργιο του βιβλίο θα κυκλοφορήσει το 2012 με θέμα την Ευρώπη του 20^ου αιώνα και κάποιες σκοτεινές στιγμές της Ιστορίας, απ’ την αρχή του αιώνα έως λίγο πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο.

Ο Τελευταίος Κύκνος

Τελευταίος κύκνος…τι σας έρχεται στο μυαλό; Σίγουρα μια χαμένη αθωότητα κάπου εκεί…στα εφηβικά σας χρόνια, ήσασταν έτοιμοι ν’ ανοίξετε τα φτερά σας και να κατακτήσετε ολόκληρο τον κόσμο. Όμως ήσασταν ένας από τους τελευταίους κύκνους, μιας ρομαντικής εποχής χωρίς ίντερνετ και playstation. Οι σημερινοί έφηβοι είναι; Κι όμως όπως μας λέει ο Στέφανος Δάνδολος, η παρέα της τάξης του Μεσονυχτίου της δεκαετίας του 80 που ζει στη Γλυφάδα στέλνει σήμερα το δικό της μήνυμα, που δεν είναι άλλο από τα εφηβικά άσβεστα όνειρα.

Εκτιμώ πως είναι από τις ωραιότερες συνεντεύξεις που μου έχουν δοθεί ποτέ, τόσο σε εμένα όσο και στην Λορένα Σιούτη.

Καλή ανάγνωση…

Των Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου – Λορένας Σιούτη

Στο βιβλίο σας γράφετε για μια παρέα η οποία δεν έχει σχεδόν καμία σχέση με τις σημερινές σχολικές παρέες. Ποιό είναι το μήνυμα το οποίο θέλετε να στείλετε μέσα από το βιβλίο σας σε όσα νέα παιδιά θελήσουν να το διαβάσουν.

«Τα σημερινά παιδιά θα το δουν με άλλο μάτι κι αυτό επειδή μιλάμε για άλλες εποχές, δεν υπήρχε βλέπεις τότε το ίντερνετ ή οι υπολογιστές. Τα παιδιά τότε αναζητούσαν τρόπους διαφυγής ή αναγνώρισης μέσα από το παιχνίδι ή ακόμη και από καταστάσεις που συχνά εκτρέπονταν διότι ήταν ανθρώπινες και πρωτόγνωρες γιατί εξερευνούσαμε ο ένας τον άλλο, μέσα από τα παιχνίδια και τις καταστάσεις. Τα σημερινά παιδιά ενδεχομένως θα αναγνωρίσουν την ειλικρίνεια που υπάρχει -μέσα στο βιβλίο- γιατί και η σημερινή γενιά είναι κι αυτή πολύ ειλικρινής και πολύ αθώα, ασχέτως αν προσπαθούν να την παρουσιάσουν αλλιώς και να την δηλητηριάσουν, αλλά θαρρώ πως εκείνη η εποχή ήταν πιο ρομαντική αλλά και πιο αφελής και αυτό ξέρεις κρύβει μια μαγεία μέσα του, διότι αυτή η αφέλεια σε κάνει και να γοητευτείς από τη ζωή αλλά και να απογοητευτείς από αυτή».

Η παρέα της Γλυφάδας θα ήταν διαφορετική αν φοιτούσε σε ένα σχολείο της Αθήνας εν έτη 2011, όπου κυριαρχούν οι «online» φιλίες; Τι χάνουν και τι κερδίζουν τα σημερινά παιδιά σε σύγκριση με τα παιδιά του βιβλίου;

«Οι on-line φιλίες παρέχουν μία ευκολία να προσεγγίσεις τον άλλον επιφανειακά. Εκείνη την εποχή δεν την είχαμε αυτή την ευκολία, δύσκολα ένα αγόρι προσέγγιζε ένα κορίτσι και το αντίστροφο. Οι on-line φιλίες σε εμποδίζουν να δεις τον άλλον στο βάθος του. Η σημερινή παρέα δεν θα είχε παρασυρθεί από τα πάθη της, από τον τρόπο που παρασύρθηκαν τα παιδιά της τάξης του Μεσονυχτίου εκείνη την εποχή. Η σημερινή παρέα λόγω και των μέσων πληροφόρησης, λόγω και των ταινιών είναι πιο υποψιασμένη πιο κλειστή. Σε μια εποχή που υπήρχε μόνο η ανθρώπινη επαφή όχι η on-line επαφή, η πραγματική ανθρώπινη επαφή, αυτή ήταν που οδηγούσε σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις οι οποίες είναι και οριακές. Αλλά λίγο πολύ όλοι έχουμε περάσει από αυτές, όλοι είχαμε και απώλειες και μεγάλες ερωτικές απογοητεύσεις. Εκεί όμως γαλουχείς τον εαυτό σου, παίρνοντας το κατάλληλο φάρμακο που δεν είναι άλλο από το χρόνο. Εκεί που σου φαίνεται πως όλα έχουν τελειώσει, πως δεν υπάρχει αύριο εκεί ανακαλύπτεις πως σήμερα είσαι ότι προσπέρασες».

Γιατί ο τελευταίος κύκνος; Τι αντιπροσωπέυει ο κύκνος στο έργο σας;

«Παρότι συνέπεσε με τον μαύρο κύκνο, για μένα αντιπροσωπεύει κάτι το…αθώο, είναι όμορφο, έχει προκύψει από κάτι πολύ άσχημο και ένα πολύ βασικό γνώρισμα του κύκνου είναι ότι άκρως μονογαμικό ζώο. Έχει μια ιδιαίτερη γοητεία μέσω της αθωότητας του. Οπότε ένας κύκνος είναι ένα ζώο που δεν έχει προλάβει να προσβληθεί από το δηλητήριο της εποχής και το δηλητήριο των ανθρώπων. Ο καθένας μπορεί να εκλάβει τον τελευταίο κύκνο όπως θέλει. Μπορεί ο τελευταίος κύκνος να είναι η Σου, μπορεί ο τελευταίος κύκνος να είναι ο Σμαραγδόπουλος, μπορεί ο τελευταίος κύκνος να είναι και η Έστερ αλλά μπορεί να είναι και η Μάγκυ. Αναλόγως τα βιώματα που έχει ο κάθε αναγνώστης…υπάρχει ένας ήρωας στο βιβλίο που προσεγγίζει αυτόν που το διαβάζει».

Ο κάθε χαρακτήρας φαίνεται να αντιπροσωπεύει μια πτυχή της εφηβικής ψυχοσύνθεσης. Τι αντιπροσωπεύει το κάθε παιδί;

«Η Σου αντιπροσωπεύει το μέλλον, η Ιόλη πάλι είναι ένα κορίτσι που περνά απαρατήρητο που έχει το δικό της φορτίο που δεν είναι άλλο από την σεξουαλικότητα της γι’ αυτό και ταυτίζεται με τη Σου προσπαθεί να την αντιγράψει να την μιμηθεί.

Ο Σμαραγδόπουλος είναι ο θλιμμένος πρίγκιπας της τάξης, ο οποίος είναι ένα ιδιαίτερο παιδί, προικισμένο με ταλέντα και μέσα σ’ όλα όπου από ένα σημείο και μετά από αυτό που συνέβη στην οικογένεια του αναθεωρεί τα πάντα ακόμη και τον εαυτό του και ερωτεύεται το κορίτσι που θεωρείται το λάθος».

Για τη Σου τελικά η ίδια της η μητέρα ήταν ο δήμιός της και όχι οι συμμαθητές της που στην τελική ήταν και μικρά παιδιά. Κατά πόσο οι γονείς είναι στο πλευρό των παιδιών τους, κατανοούν ποτέ τις ανάγκες των παιδιών τους; Πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει η σχέση μητέρας-κόρης όταν μπαίνει στη μέση ο ανταγωνισμός;

«Εκείνη την εποχή το βλέπαμε αλλιώς, σήμερα το βλέπουμε αλλιώς. Δηλαδή εκείνη την εποχή μπορούμε να θεωρήσουμε καταπιεστική κάθε φιγούρα, ίσως επειδή δεν μπορούμε να την ξεπεράσουμε, ίσως επειδή δεν μας άφησε να εκφραστούμε, σίγουρα πάντως η γονική φιγούρα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε παιδιά ιδιαίτερα, η Ιόλη όπως αποκαλύπτεται στο τέλος είναι ιδιαίτερο παιδί, έχω την εντύπωση πως είναι εξαιρετικά απλοϊκή, εξαιρετικά μονοδιάστατη, όμως είναι ένας πολυδιάστατος χαρακτήρας. Σίγουρα ένας τέτοιος ανταγωνισμός που δημιουργεί ένα παιδί από μόνο του προς το πρόσωπο της μητέρας του οδηγεί σε σημεία που καταστρέφει μόνο του τον εαυτό του. Γενικά πιστεύω ότι την δεκαετία του 80 ότι είχε γίνει μόδα αυτή των διαζυγίων σε μια κοινωνία που δεν ήταν μαθημένη σε ένα τέτοιο κανάλι. Συνέβαινε σχεδόν παντού, στα περισσότερα σπίτια με αποτέλεσμα να βλέπεις παιδιά που μέχρι πρότινος ήταν διαφορετικά παιδιά, ν’ αλλάζουν άλλα παιδιά να γίνονται επιθετικά άλλα να κλείνονται στον εαυτό τους, άλλα παιδιά να προσπαθούν να ξεσπάσουν με τρόπο που τον αντιλαμβανόσουνα στο σχολείο, με μια ανάρμοστη συμπεριφορά στην τάξη. Όλη αυτή η λαίλαπα των διαζυγίων δημιούργησε στα μέσα της δεκαετίας του 80 μια αλλαγή συμπεριφοράς στους μαθητές εκείνης της εποχής».

Πόσο δύσκολο είναι η διαφορετικότητα της Ιολης να γίνει αποδεκτή ειδικά σε μια ομάδα εφήβων; Ποιος ο ρόλος των γονιών αλλά και του σχολείου στο να μάθουν τα παιδιά να κατανοούν και στη συνέχεια να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα;

«Πριν από λίγο καιρό είδαμε στην Αμερική ένα παιδί το οποίο οι φίλοι του τον κατηγορούσαν αλλά και τον χλεύαζαν επειδή ήταν ομοφυλόφιλος και μπήκε στο σχολείο με πιστόλι και τα σκότωσε. Γενικά ο κόσμος είναι ομοφυλο-φοβικός και πόσο μάλλον εκείνη την εποχή. Από την άλλη δεν μ’ αρέσει όλο αυτό το στοιχείο το gay που προβάλλεται με μανία από τα Μέσα αλλά και από την κοινωνία μας. Ωστόσο πρέπει να μάθουμε να αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα του άλλου και να μην την αντιμετωπίζουμε σαν ταμπού.

Πρώτοι απ’ όλους το σπίτι πρέπει να αποδέχεται την διαφορετικότητα και να μην εξωστρακίζει να μην καταδικάζει, γιατί σε διαφορετική περίπτωση οι τροπές μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτες».

Είναι τελικά δυνατό ένας άνθρωπος να περάσει κάποιο εφηβηκο του τραύμα ή είναι καταδικασμένος να ζει με αυτό ες αεί;

«Τα παιδικά τραύματα τα κουβαλάμε μια ζωή. Είναι πολύτιμα τραύματα αυτά για όλους μας. Γιατί συνέβησαν σε μια εποχή που ήμασταν ακατέργαστοι, υπο διαμόρφωση, τρομερά ευαίσθητοι. Ήταν πολύ εύκολο να πληγωθούμε εκείνη την εποχή αλλά και πολύ εύκολο να πληγώσουμε. Εγώ προσωπικά την εφηβεία μου δεν την έχω αποτινάξει, έχω μέσα μου τις ωραίες στιγμές, τις πρωτόγνωρες στιγμές, τις ανέμελες στιγμές».

Η παρέα της Γλυφάδας που έζησε στη δεκαετία του 80 είχε όνειρα, δυο γενιές αργότερα δηλαδή σήμερα οι συνομήλικοι τους έχουν;

«Με ενοχλεί πάρα πολύ, περισσότερο με ενοχλεί ο λόγος για τον οποίο δεν έχουν όνειρα. Τα παιδιά σήμερα δεν είναι ότι δεν έχουν όνειρα επειδή δεν είναι ονειροπόλα, είναι επειδή κάποιοι έχουν σβήσει τα όνειρα τους. Οι γονείς τους που είναι η γενιά του Πολυτεχνείου έγινε ότι πολεμούσε εκείνη την εποχή. Πολλοί λίγοι είναι από αυτή την γενιά που έχουν μείνει πιστοί στα ιδανικά τους. Στο σύνολο της η γενιά του Πολυτεχνείου οδηγεί την Ελλάδα σε ένα τέλμα ονείρων και θέλει τα παιδιά και τους σημερινούς εφήβους σε μια λογική εντελώς απολιτίκ κι όχι μόνο. Έχουν θέσει τέλμα στην κουλτούρα και στην καλλιέργεια. Οι σπουδές τους δεν τους οδηγούν πουθενά, αντιμετωπίζουν ένα τρομερό φάσμα ανεργίας, γενικώς δεν φταίνε τα παιδιά αν δεν ονειρεύονται. Δεν φταίνε τα παιδιά που δεν μπορούν γύρω τους να βρουν το όνειρο τους. Αυτό που με ενοχλεί περισσότερο απ’ όλα είναι…όλοι εμείς που οδηγήσαμε τα παιδιά σε αυτό το σημείο, το να έχουν την ανάγκη να απορροφηθούν σε έναν υπολογιστή. Δεν έχουν την δύναμη ή την θέληση να αλλάξουν τον κόσμο. Δεν χρειάζεται να αλλάξεις τον κόσμο αρκεί όμως να το θέλεις. Ο κόσμος δεν αλλάζει, κανείς δεν μπορεί αλλά η θέληση και μόνο είναι αρκετή για να γεμίσει με ζωή έναν άνθρωπο».

Οι ήρωες της ιστορίας σας, σε αληθινό χρόνο θα ήταν γονείς σήμερα. Τι θα έλεγαν στα δικά τους παιδιά, απ’ όσα αυτοί διδάχτηκαν από την εφηβεία τους;

«Ο Σμαραγδόπουλος αν είχε ζήσει θα ήταν ένα εξαιρετικά αγαπημένο ζευγάρι με τη Σου και πιστεύω πως δεν χρειαζόταν να πουν τίποτα απλά θα έδειχναν με τη στάση ζωής τους, αυτό που θα είχαν μέσα τους.

Η Μάγκυ θεωρώ θα κατατρεχόταν από τρομερές ενοχές ενδεχομένως θα μπορούσε να γίνει ιδιόρρυθμη μάνα, επειδή θα κουβάλαγε τα εφηβικά της απωθημένα και θα τα απέδιδε στα παιδιά της.

Η Ιόλη θα ήταν εξαιρετική μάνα αν έβρισκε μία φόρμουλα να κάνει παιδιά. Άλλωστε οι ιδιαίτεροι άνθρωποι είναι τρομερά οξυδερκείς και μπορούν να δώσουν στα παιδιά αυτό που πραγματικά χρειάζονται».

Σας ενοχλεί η εικόνα παιδιών που θέλουν να απαλλαχτούν από την παιδικότητα τους και βιάζονται να μεγαλώσουν;

«Δεν είναι λάθος, αλλά είναι λογικό να συμβαίνει. Θα στο εξηγήσω μέσω ενός παραδείγματος. Να είσαι μέσα στην μέση την εβδομάδας να περιμένεις με αγωνία το Σαββατοκύριακο για να βγεις και να βρέχει καταρρακτωδώς και μετά να λες λάθος ήταν που είχα τόσο αγωνία. Τώρα που μεγάλωσες λες πως εκείνη η εποχή που ήσουν παιδί ήταν πολύ πιο αληθινή από αυτή που περίμενες χρόνια για να φτάσεις».

Ποιο είναι το μήνυμα σας, στους νεαρούς αναγνώστες σας που δυστυχώς η εφηβεία τους περνά μέσα από μνημόνια, μεσοπρόθεσμα;

«Τίποτα δεν αξίζει όσο το να δίνεις τον εαυτό σου και αυτό το κάνουμε για την αλήθεια μέσα μας. Όσοι άνθρωποι είναι αληθινοί δεν φεύγουν ποτέ από την μνήμη μας. Τελικά αξίζει σε αυτή τη ζωή να είσαι αληθινός. Αυτό είναι το συμπέρασμα που βγαίνει μέσα από το βιβλίο που η ιστορία του διαδραματίζεται τη δεκαετία του 80, στην πραγματικότητα όμως είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους μας, σε ανθρώπους που θέλουν να αισθάνονται αληθινοί ακόμη και σε αυτούς που φοβούνται να το δείξουν. Ακόμη όμως και αυτοί που θέλουν να δείχνουν αληθινοί νιώθουν την ανάγκη να το κάνουν, ενώ αυτοί που αισθάνονται αληθινοί νιώθουν δικαιωμένοι.

Δεν μ’ αρέσει να στέλνω μηνύματα γιατί ο κάθε αναγνώστης βγάζει αυτά όπως τα νιώθει και τα εισπράττει».