Τζίνα Αλεξάκη*: Αναλύοντας το δημοψήφισμα

Το Σάββατο στις 27 Ιουλίου 2015, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας  ανακοίνωσε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τις 5 Ιουλίου 2015, όπου το εκλογικό σώμα κλήθηκε να απαντήσει αν εγκρίνει ή αν απορρίπτει την  πρόταση των δανειστών.

Πιο συγκεκριμένα το ερώτημα που τέθηκε ήταν εάν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας των δανειστών που αποτελούνταν από τα εξής δύο μέρη

α) «μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού» και

β) «προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους».

Σύμφωνα με τις υφιστάμενες διατάξεις η κυβέρνηση είχε δύο επιλογές είτε να προωθήσει την επιτευχθείσα συμφωνία σε  δημοψήφισμα ως «κρίσιμο εθνικό θέμα» ή ως «σοβαρό κοινωνικό ζήτημα».

Σε ότι αφορά την απήχηση στο συγκεκριμένο δημοψήφισμα συμμετείχαν 6.161.140 πολίτες, δηλαδή το 62,50% της χώρας, από τους οποίους το ΟΧΙ έλαβε το ποσοστό 61,31% ενώ το ΝΑΙ Το 38,69%.

 Η νομική οντότητα του δημοψηφίσματος

Από νομικής πλευράς, «δημοψήφισμα» είναι ο θεσμός με τον οποίο ο λαός εκφράζει τη βούλησή του σε ένα ερώτημα που του θέτει άλλο όργανο. Μετά την αναθεώρηση του 1986, το Σύνταγμα προβλέπει 2είδη δημοψηφίσματος:

α)Αποφασιστικό και νομοθετικό και β)το συμβουλευτικό

α)Αποφασιστικό και νομοθετικό: αποτελεί εμβόλιμη φάση στη νομοθετική διαδικασία και προϋποθέτει ψηφισμένο νομοσχέδιο, το οποίο πρέπει να ρυθμίζει «σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά»(άρθρο 44 παρ. 2 Σ).

Η διαδικασία αρχίζει με πρόταση των 2/5 του συνόλου των βουλευτών και εγκρίνεται με αυξημένη πλειοψηφία των 3/5 του συνόλου των βουλευτών.

Η απόφαση της Βουλής  «πρέπει να περιέχει με σαφήνεια το ερώτημα που θα τεθεί στο λαό» (αρ 116 παρ. 6 ΚτΒ)

β)Συμβουλευτικό: Εδώ το αποτέλεσμα της λαϊκής ψηφοφορίας δε παράγει κανόνες δικαίου, αποτελεί απλή γνώμη που ο λαός απευθύνει προς τα αρμόδια όργανα.

Αντικείμενό του είναι κάποιο κρίσιμο εθνικό θέμα. Η διαδικασία αρχίζει με πρόταση του υπουργικού συμβουλίου προς τη Βουλή

Το δημοψήφισμα προκηρύχτηκε σύμφωνα με τη διαπιστωτική πράξη του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και κατ' εφαρμογή των άρθρων 5 και 10 του Νόμου 4023/2011, του άρθρου 1 της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α'64/28.6.2015) και του άρθρου 5 της με αριθμ. 21803/28.6.2015) απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.

Γενικότερα, το πλαίσιο αυτού του τρόπου προσφυγής στη λαϊκή ετυμηγορία περιγράφεται από τις παραγράφους 3 και 4 του Συντάγματος, οι οποίες εξειδικεύτηκαν από το Νόμο 4023/2011(«Διεύρυνση της άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας με τη διενέργεια δημοψηφίσματος») που ψήφισε η Κυβέρνηση Παπανδρέου τον Οκτώβριο του 2011.

 Τα δημοψηφίσματα στην Ελλάδα

 

Δεν είναι λίγες οι φορές που στην ιστορία της Ελλάδας έχουν πραγματοποιηθεί δημοψηφίσματα.

Ειδικότερα έχουν διενεργηθεί τα εξής  (δημοψηφίσματα):

1)Τον Νοέμβριο του 1862 όπου οι Έλληνες μετά την εκδίωξη του Όθωνα επέλεξαν τον πρίγκιπα Αλφρέδο της Αγγλίας ως νέο βασιλιά

2)Τον Νοέμβριο του 1920 από την κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη διενεργήθηκε δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου του Α

3)Του 1924 που οργανώθηκε απο την κυβέρνηση Παπαναστασίου και υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας ψήφισε το 69,95%

4)Του 1935 που το ερώτημα ήταν η κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας και υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας ψήφισε το 97,88%

5)Το 1946 η κυβέρνηση Τσαλδάρη προκήρυξε δημοψήφισμα στο οποίο το 69% ψήφισε υπέρ της επανόδου του Γεωργίου του Β

6)Επί χούντας πραγματοποιήθηκαν δύο δημοψηφίσματα:το πρώτο το Σεπτέμβριου του 1968 για την έγκριση Συντάγματος και το δεύτερο το 1973 για την πολιτειακή αλλαγή στην ψευδεπίγραφη προεδρική κοινοβουλευτική δημοκρατία και

7)Στις 8 Δεκεμβρίου του 1974 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος, με αποτέλεσμα 69,2% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας.

*Η Τζίνα Αλεξάκη είναι ασκούμενη δικηγόρος